سرزمیـن ما – طب سنتی و مزاج های چهارگانه

طب سنتی و مزاج های چهارگانه

طب سنتی و طبایع چهارگانه(راز سلامت)

دکتر ابوالفتح شیرمردی

اشاره: دکتر سید ابوالفتح شیرمردی از پزشگان معروف استان است که در طب سنتی نیز فعالیت های مستمری داشته است زادگاه وی روستای شیرمرد بخش فلارد شهرستان لردگان از توابع استان چهارمحال و بختیاری است. دوران ابتدائی را در زادگاه خود و مقاطع راهنمایی و دبیرستان را در لردگان و بروجن گذراند. پس از گرفتن دیپلم در مرکز تربیت معلم شهید رجایی شهرکرد پذیرفته شد و تا سال ۱۳۷۱به شغل مقدس معلمی اشتغال داشت، در سال ۱۳۷۲در رشته پزشکی دانشگاه اصفهان پذیرفته گردید و از سال ۱۳۸۱ تاکنون ضمن داشتن مطب به امور فرهنگی و تبلیغ و ترویج طب سنتی پرداخته است و هم اکنون در تهران اشتغال بکار دارد .

طب سنتی و طبایع چهارگانه(راز سلامت) : مزاج و طبایع چهارگانه چیست؟ تعریف طبع: خاصیت طبیعی جمادات , گیاهان , جانوران و انسان بر مبنای سردی , گرمی, تری و خشکی.

تعاریف مزاج:

مزاج: درهم آمیختگی وترکیب طبایع را مزاج گویند. مزاج : برآیند حاصل از واکنش متقابل اجزا مواد تشکیل دهنده (چهارطبع) که منجر به غلبه یکی ازاخلاط چهارگانه می‌شود را مزاج گویند.

مزاج: برآیند ژنتیک محیط (محیط ژنتیکی, محیط داخل رحمی, محیط خانواده و محیط جغرافیایی) تغذیه و جهان‌بینی افراد است.

انواع مزاج:

۱- گرم که شامل: گرم و تر: یا دموی که معادل آن درطبیعت هوا است. ــــ گرم و خشک: یا صفراوی که معادل آن درطبیعت آتش است.

۲- سرد که شامل :

سرد و تر: یا بلغمی که معادل آن در طبیعت آب است. ــ سرد وخشک: یا سوداوی که معادل آن در طبیعت خاک است.

۳- معتدل

طبع انسان با مزاج چه فرقی دارد؟ طبع حالت ژنتیکی انسان است که ازاول تا آخر عمر همراه وی است و آنچنان تغییری نمی‌کند. اما مزاج حالتی است مقطعی و از عوامل بسیاری متاثر می‌شود، بسته به عواملی مانند نوع و کیفیت تغذیه , فصول , رنگها, محیط, ایدئولوژی افراد تغییرپذیر است و از امتزاج طبایع حاصل می‌شود.

هدف طب سنتی؟

بزرگترین هدف طب سنتی اصلاح مزاج افراد به سمت تعادل است که اطبای سنتی میبایست با استفاده از روش‌های صحیح و اصولی با همکاری مخاطب این اقدام را به نحو احسن انجام دهند.

اصلاح مزاج افراد چگونه انجام میشود؟

اصلاح مزاج با کمک داروهای گیاهی و دفع خلط غالب و مضر در بدن بوسیله اعمال یدی مانند: حجامت, فصد, زالو, تنقیه، اماله و …. نکته مهم : بدون اصلاح مزاج , هرنوع درمان اعم از درمان با استفاده از طب قدیم یا جدید اقدامی ناقص و عقیم است.

طبایع چهارگانه: طبع دموی یعنی: گرم و تر ـ طبع صفراوی یعنی: گرم و خشک ـ طبع بلغمی یعنی: سرد و تر

طبع سوداوی یعنی: سرد و خشک ــ استعداد بیماری در مزاج دموی (گرم و تر)

بیماریهای جسمی و تهدید کننده طبع دموی: – فشار خون ، دیابت گرم ، چربی خون بالا ، گرفتگی (زود هنگام) عروق کرونر قلب ، احتمال وقوع انواع بیماریهای خونی ، پرکاری تیروئید ، جوش و آکنه فراوان ، تعریق زیاد، سکته های گرم ،کیست هموراژیک تخمدانی(خانم ها)،استعداد چاقی، میوم رحمی(خانم ها)، احساس گرگرفتگی(خانم ها)

اختلالات تهدید کننده روحی و روانی : ( در صورت عدم اصلاح طبع )

سرخوشی بیش از حد، استعداد تعدی و تعرض به حقوق دیگران،تمایل به کشیدن مواد افیونی وسیگار،علاقمند به راحت طلبی وبی خیالی،خوش بین بودن بیش از حد، زمینه اختلال مانیاو احیاناًدو قطبی (در صورتیکه طبع دوم سرد وخشک باشد)

ـ موارد مفید برای افراد دموی مزاج:

نوشیدن روزی شش لیوان آب خنک نیم ساعت قبل و دوساعت و نیم بعد از غذا، زرشک، کاهو، خیار، میوه جات؛ انار، سبزیجات، سوپ جو، لیموترش تازه، استفاده از سالاد فصل قبل از غذا، روغن زیتون، حبوبات و غلات جوانه زده، بذرهای ملین، عسل به مقدار کم، غذاهای خام، انواع توت، شاه توت، کدو خورشتی، نوشیدن دو تا سه لیوان آب زرشک که سریعا خون را به حالت طبیعی باز میگرداند، کم خوری، و استفاده از غذاهای ساده و کم کالری مانند سبزیجات بخارپز.

ـ موارد مضر برای افراد دموی مزاج:

غذاهای سرخ شده چرب و پرحجم، شیرینی جات قنادی، پرخوری، ادویه جات تند، غذاهای شور، گوشت زیاد، کره و خامه، غذاهای نشاسته ای، نان گندم، آب یخ، دوغ، نوشابه، تخم مرغ، نوشیدن مایعات همراه با غذا یا بلافاصله بعد از غذا، خرما، رطب، توت خشک، کشمش، سس، رب، ترشی جات، سرکه، سیر، چای، قهوه، نسکافه، ماست، بادمجان و غذاهای ساندویچی.

استعداد بیماری در مزاج صفراوی (گرم و خشک) بیماریهای جسمی و تهدید کننده طبع صفراوی:

پرکاری تیروئید، میگرن، بیرون زدگی چشم ( اگزوفتالمی) سوزش سر دل ، حالت تهوع صبحگاهی بخصوص، در صورت عدم اصلاح طبع ممکن است این بیماریها یا اختلالات به وقوع بپیوندد.

سردرد در ناحیه شقیقه ها ، شیوع بیشتر سنگ کیسه صفرا ، داغی کف پاها ، ریزش موی زود هنگام ، یبوست زودهنگام ، اشتهای کم ، لاغری ابتلاء به دیابت گرم، عوارض پوستی زیاد (خارش پوست ، ضعف چشم آکنه یا جوشهای پوستی (خشکی پوست) ، قی سبز و زرد(زردابه) ، لرزش بدن ، سردرد،سرعت ضربان بالای قلب، یبوست مزاجی(اکثراً)،کم اشتهایی،بی خوابی و سبکی خواب،عطش شدید ، زبری و خشکی پوست،خشکی مفاصل، استعداد ابتلا به اگزما و حساسیت پوستی، پسوریازیس، لاغری،فیبروم صفراوی(خانم ها)، کمی شیر خانم ها،خارش ژنرالیزه بدن، تلخی دهان، فیبروکیستیک پستان، کیست همورژایک (خانم ها)، گرگرفتگی بدن (بیشتر خانم ها)،چربی خون (بیشتر کلسترول)و….

بیماریها و اختلالات تهدید کننده روحی و روانی در طبع صفراوی :

دلشوره واضطراب ، حساس و زود رنج بودن ، پرخاشگری (خفیف تا شدید) ، زود عصبانی شدن و تحریک پذیری بالا ، تمایل به کشیدن سیگار و مواد افیونی، وسواس در نظم و بهداشت ، وسواس شستشو ، بیش فعالی،بی قراری روحی،علاقه مندی به زیاد صحبت کردن(پرحرفی)، شخصیت وسواسی اجباری ( OCD )

ـ موارد مفید برای افراد صفراوی مزاج: خوردن همه انواع مرکبات، انار، شاه توت، خیار، سیب، گلابی، انگور، کاهو، آلبالو، گیلاس، آلو،گوجه سبز،و زرشک برای افراد صفراوی مزاج مفید هستند.بهترین دارو برای این افراد هندوانه ،گرمک،کدو خورشتی،هویج فرنگی،روغن زیتون،سوپ جو، سبزیجات مانند اسفناج،و گشنیز و سبزی کاسنی ولیمو ترشرش تازه و روغن زیتون است .

همچنین سیب زمینی بخارپز،قارچ،بامیه،پیاز،برگه هلو،برگه زردآلو،مغز بادام خام، برنج سفید با روغن زیتون،کدوحلوایی،نخود فرنگی،عدس،ماش،جو دوسر،مخمر آبجو و لیموعمانی برای کبد و افراد صفراوی مزاج بسیار مفید است. بذرهای ملین مانند خاکشیر، اسفرزه،تخم ریحان،تخم مرو،بارهنگ،بالنگو،ترشی جات طبیعی،مغز فلوس، شیرخشت، ترنجبین،عسل به مقدار کم،و همراه با لیموترش تازه و به صورت شربت که به آرامی میل شود،تخم کدو،تخم خیار،تخم هندوانه،و تخم کاهورا هرکدام به مقدار مساوی مخلوط کرده ، آسیاب نمایید و روزی دوبار و هربار یک قاشق غذاخوری از مخلوط را در یک لیوان آب جوش دم کرده،صاف کرده میل کنید.

ـ موارد مضر برای افراد صفراوی مزاج: چای، قهوه، نسکافه، لبنیات، تخم مرغ و غذاهای فریز شده و زود پزشده و سرخ شده، نان گندم، سس و رب، غذاهای پرچرب و پرحجم، آش رشته، ماکارونی، سیر، کلیه غذاهای گرم، نوشابه، ادویه جات تند، آب یخ، آب جوش، نوشیدن مایعات همراه با غذا یا بلافاصله بعد از آن، شیرینی جات قنادی و مصنوعی، آجیل شور، گوشت قرمز، خوردن بادمجان ،موز، کلیه غذاهای ساندویچی، خربزه، آناناس و طالبی، و بریده بریده غذا خوردن (یعنی اینکه انسان مدام در حال خوردن باشد مانند تخمه شکستن و خوردن تنقلات)

علت ممنوع بودن این غذاها برای افراد صفراوی مزاج این است که PH این غذاها و نیز PH کبد بالاست و در نتیجه آلکالوز در بدن ایجاد می کند. استفاده از این مواد باعث افزایش دمای کبد و ترشح زیاد صفرا و در نتیجه ایجاد راه بندان در مجاری کبد می شود. این حالت موجب تشکیل سنگهای صفراوی در کیسه صفرا و یا افزایش خلط صفرا در بدن می شود و علائمی نظیر یبوست ،زرد شدن چهره و دردهای شدید کولیتی و مزمن در ناحیه سمت راست بدن یعنی در زیر دنده های راست را در پی دارد .

استعداد بیماری در مزاج بلغمی (سرد و تر) این افراد در صورت عدم رعایت دستورات، استعداد بیستری برای بروز علائم و بیماری های ذیل دارند: عطسه، سردرد، صرع، آسم، سینوزیت، التهاب و بزرگ شدن لوزه ها، ضعف هضم ، شب ادراری، دردها و التهاب های مفصلی، ترشحات رقیق واژینال، تاخیر در قاعدگی.

ـ مواد مفید برای افراد بلغمی مزاج: تمامی غذاهای گرمی بخش از قبیل گوشت شتر، گوسفند، کبوتر،سار، گنجشک، بوقلمون، کباب شده و از میوه جات: همه میوه های رسیده و شیرین ،از ادویه جات: هل، دارچین، زنجبیل، زعفران، جین سینگ، جوزهندی، فلفل سیاه و فلفل سفید و دانه فلفل ، شیرین بیان، دانه خردل، سیر،موسیر،از ریشه ها:

چغندر،شلغم،هویج،کلم قمری،ترب سیاه وسفید،. از سیزیجات: کلیه سبزیجات گرم مانند: انواع کلم، ساقه کرفس، نعناع،ریحان،جعفری،مرزه،ترخون،تره و شوید،. از حبوبات: نخود،گندم، لوبیا چیتی، عدی و لپه، در صورت استفاده از سایر حبوبات و غلات بهتر است از ادویه جات گرم مانند: زیره سیاه ،زیره سبز، زنجبیل، دارچین، هل، زعفران، وکمی زردچوبه استفاده شود. از بذرهای ملین مانند: تخم ریحان ،تخم شربتی، قدومه شیرازی، خاکشیر و بارهنگ نیز می توان استفاده کرد. از خشکبار: بادام ، گردو،فندوق، پسته،کنجد وارده مفید است و از عسل و شیره خرما می توان مصرف کرد . استفاده از این نوع مواد غذایی بسیاری از بیماریهای اتو ایمیون مانند: بیماریهای روماتیسمی ،پارکینسون و سایر بیماریهای صعب العلاج را درمان می کند . اکثر افراد مبتلا به این بیماریها از طبع سرد برخوردار هستند.

ـ مواد مضر برای افراد بلغمی مزاج: تمام مواد لبنی مانند شیر،ماست،دوغ ،کره،پنیر،سرشیر،خامه،و کشک برای افراد بلغمی مزاج مضر است . ترشی جات ،سرکه ،شور،برنج سفید،عدس،سیب زمینی، آب یخ، انواع نوشابه های گاز دار،چای،قهوه ،نسکافه،سوپ جو،آش جو،میوه های ترش و کال،نارنگی،کیوی،گرمک،خیار پوست کنده،قارچ،ماش،جو،گوشت گاو و گوساله، انواع گوشت سفید،سس،رب،گوجه فرنگی،پرخوری،غذاهای فریز شده و غذاهای زود پز،کدو خورشتی،آش رشته، ماکارونی، پفک، شکلات، آدامس، بیسکویت، چیپس،و… مصرف این نوع مواد غذایی خلط بلغم را فعال تر نموده و آن را افزایش می دهد.

توضیح: مصلح خیلی از خوراکی های فوق عسل می باشد مثل خوردن سرکه با عسل. همچنین لبنیات پرچرب برای بلغمی ها خوب نیست و مواردی مثل شیر را بایستی با عسل و ماست را با انیسون می توانند میل کنند.

بلغم همان سیستم ایمنی بدن است که با این نوع تغذیه ضعیف می شود و در نتیجه بدن آدمی در مقابل انواع انگل ها و میکروب ها آسیب پذیر می شود. در واقع سیستم ایمنی بدن علیه خود وارد عمل می شود که در اصطلاح پزشکی آن را اتو ایمیون می نامند . غذاهای یاد شده باعث این نوع بیماریها می شوند که از نظر پزشکی مدرن برای آنها درمانی وجود ندارد. بهترین درمان برای اینگونه اشخاص استفاده نکردن از غذاهای نامبرده است. یکی از مهمترین دلایل علمی استفاده نکردن از این نوع غذاها پایین بودن PH آنها است که در بدن ایجاد اسیدوز می کنند .اسیدوز روی اعصاب مرکزی اثر مخربی می گذاردو این سیستم را به مرور فلج می کند . در صورت استفاده کردن از اینگونه غذاها،بهتر است مصلح یا گرمی به همراه داشته باشد مثلاً صورت خوردن آش جو ،کمی عسل هم میل کنید.

استعداد بیماری در مزاج سوداوی(سرد و خشک) افراد سوداوی مزاج در صورت عدم رعایت دستورات، استعداد بیشتری برای بروز علائم و بیماری های ذیل دارند: بی خوابی، لخته شدن خون، آترواسکلروز، نفخ روده و معده، درد معده، خشکی پوست، ترک پوست، افسردگی، اسکیزو فرنی، پسوریازیس و بزرگی طحال.

برخی از بیماریها و اختلالات تهدید کننده روحی و روانی شما: تمایل به افسردگی های مقاوم به درمان ، هراس و فوبیا ( ترس ) بدبین بودن و وسواس ، اضطراب ، بیقراری ، کابوس ، شکاک بودن، اندوه بی علت ،هجوم افکار بد ونا امیدی، بی خوابی و کابوس شبانه.

ـ مواد مفید برای افراد سوداوی مزاج: کلیه غذاهای گرمی بخش مانند: گوشت گوسفند،گوشت شتر،گوشت کبوتر، گوشت گنجشک، گوشت سار، در صورت مصرف برنج ،حتماً از شوید یا زیره سیاه استفاده شود. سبزی جات گرم مانند:

نعناع، ریحان، ترخون،مرزه، جعفری،تره،انواع کلم،ساقه کرفس،خوردن عسل،توت ، کشمش، انجیر، خرما، هل، دارچین، زنجبیل،زعفران،بسفایج و آفتیمون و بذرهای ملین مانند: قدومه شیرازی ،تخم شربتی، و سایر ملین های ملایم از جمله خوراکی های مفید برای افراد سوداوی مزاج می باشند.

ـ مواد مضر برای افراد سوداوی مزاج: بادمجان ، غذاهای نمک سود مانند : ماهی دودی،ماهی شور،خیارشور،نمک زیاد، پنیر شور، گوشت گاو وگوساله،گوشت حیوانات پیر همچنین غذاهای مانده و بیات، ماست، پنیر،چای شیرین،شیرینی جات قنادی ومصنوعی،ترشی جات،سرکه و…

افراد سوداوی مزاج از نوشیدن چای به خصوص چای شیرین و همچنین از مصرف نسکافه و قهوه جداً بایستی خودداری کنند. معمولاً افراد سوداوی مزاج علاقه فراوانی به نوشیدن چای،دوغ وماست پیدا می کنند که باید از مصرف آنها پرهیز نمایند.

توصیه به تمام مزاج ها توصیه های غذاخوردن در جهت حفظ بدن:

۱ـ قبل از اشتهای کامل غذا نخوریم و هنگامی که کامل سیر نشده ایم از غذا خوردن دست بکشیم .

۲- گرسنگی و سیری زیاد هر دو باعث ضعف هاضمه می شود .

۳ـ اگر یک وعده سنگین مصرف گردد (خصوصاً برای افراد کم تحرک) ضروری است روز بعد امساک و کم خوری وجود داشته باشد و اگر این مسئله رعایت نشود طول عمر کوتاه خواهد شد .

۴ـ بعد از صرف غذا آرامش ضروری است و باد از انجام حرکات شدید خودداری کرد تا توجه بدن تنها به هضم غذا معطوف گردد که برای این منظور ابتدا چند قدم حرکت می کنیم تا غذا در قسمت تحتانی معده قرار گیرد و در صورت مهیا بودن شرایط ابتدا به پهلوی چپ و بعد از ۱۵ دقیقه به پهلوی راست می خوابیم تا غذای هضم شده در معده به سمت روده کوچک و کبد حرکت کند .

۵- حرکت شدید و فعالیت رزشی بعد از صرف غذا و یا به بستر رفتن برای خواب بلافاصله بعد از غذا خوردن پسندیده می باشد .

۶ـ تنوع و مصرف غذاهای رنگارنگ همزمان با هم باعث سوء هاضمه می شود . مثلاً وجود چندین نوع خورشت به همراه انواع سالاد ، ماست، ترشی ، سوپ و… بر سر یک سفره و استفاده از تمامی آنها عامل سوء هاضمه و تولید خلط غیر طبیعی خواهد بود .

۷- مداومت در مصرف یک نوع غذا پسندیده نیست مثل خوردن هر روز برنج .

۸- بسیار سریع غذا خوردن و خیلی طولانی شدن مدت مصرف غذا هر دو بد است .

۹- غذا باید به خوبی جویده شده و به ارامی بلعیده گردد . این امر باعث تسهیل در هضم اول در معده خواهد شد .

۱۰- غذاهای با ارزش غذایی بالا و سریع الهضم باعث حفظ سلامتی می گردد . مانند نان تهیه شده از گندم کاملاً رسیده ، که آفت دار و کپک زده نباشد ، گوشت معتدل زود هضم ، مثل گوشت گوسفند فربه یکساله بدون بیماری ، که تازه ذبح شده است ، مرغ خانگی که به روش طبیعی پرورش یافته است، کبک و تیهو که به روش طبیعی پرورش یافته و در قفس نبوده باشند ، شیرینیجات معتدل به شرطی که افراط در مصرف آن نداشته باشیم مثل عسل ، شیره انگور ، انجیر و رطب تازه .

۱۱- پرهیز از مصرف میوه های نارس مثل گوجه سبز ، موز ، و یا دیگر میوه های نارس چیده شده که باعث سوء هاضمه می گردد . ( چغاله بادام به صورت استثناء باعث تقویت معده می شود . )

۱۲- تعدیل مواد خوراکی با یکدیگر صورت پذیرد مثال :

شیرینی به همراه ترشی . مثلاً سکنجبین که ترکیب اصلی آن عسل و سرکه می باشد . مواد خوراکی بدون طعم و مزه ( تفه ) که با ادویه تند و یا با نمک متعادل شده باشد ، مثلا خیارشور یا مصرف خیار خیار به همراه نمک .

۱۳- زیاده روی در مصرف ترشیجات باعث افزایش ضعف اعصاب ، پیری و کاهش حرارت غریزی می گردد ۰ حرارت غریزی منظور انرژی درونی بدن حاصل از فعالیت قلب می باشد . )

۱۴- مصرف همزمان بعضی از مواد غذایی با یکدیگر می تواند بسیار مضر باشد و حاصل ان تولید اخلاط زائد در بدن می باشد که گاهی تایرات این تداخلات در چندین سال بعد به صورت بیماری ها مختلف و صعب العلاج بروز خواهد کرد

به عنوان مثال حکمای طب ایرانی معتقد هستند مصرف همزمان گوشت با ماست می تواند باعث تولید خلط در بدن شده و بعضی از لک های پوستی که ممکن است بروز کند حاصل عدم رعایت این مطلب در طول چندین سال می باشد ، لذا از خوردن ترکیب مواد غذایی ذیل جدا خودداری فرمایید .

کله پاچه + انگور، لبنیات + انواع آلو، حلیم + انار، خربزه + عسل، شیر+ شراب خرما، سرکه + ماش یا برن، پنیر + بادام، گوشت + ماست و دوغ، ماهی تازه + شیر و تخم مرغ

همچنین از مصرف همزمان شیر با مواد غذایی ذیل خودداری فرمایید : تخم مرغ، ترب، گوشت، میوه‌های تازه، حبوبات، سبزیجات خام، مواد غذایی شور ترش

۱۵- اگر بخواهیم دو غذا را با یکدیگر مصرف کنیم که یکی غلظت بیشتری دارد دیگری کمتر ، ابتدا غذای غلیظ و سپس غذای رقیق خورده شود . مثلاً چلو کباب و سوپ جو که ابتدا چلو کباب و سپس سوپ جو مصرف گردد .

۱۶- اگر بخواهیم غذایی که طعم شیرین دارد را با غذای دیگری که طعم آن متفاوت است ولی از نظر هضم یکسان است ، استفاده نماییم بهتر است اول غذای شیرین مصرف شود .

۱۷- افرادی که معده رطوبتی دارند بعد از غذا نباید شیرینی مصرف نمایند . ولی اگر شخصی چنین وضعی را ندارد می تواند با خوردن کمی شیرینی (مربا یا عسل) به هضم غذایش کمک کند .

۱۸- بعد ازورزش زیاد و غضب شدید که معده خیلی گرم می گردد مصرف غذاهایی مثل ماهی ، شیر ، خربزه ، هندوانه و آنه در اثر حرارت دچار فساد می شود مضر است . به همین منظور حتی در هنگام تب که حرارت در کل بدن و معده بالا می رود ، مصرف شیر توصیه نمی شود .

۱۹- بعد از سن جوانی به علت اینکه توان هضم در سنین بالاتر کمتر است و مواد زائد بیشتری تولید می گردد که به راحتی دفع نمی شود و این امر باعث بیماری می شود واجب است که از مقدار حجم غذا و غذاهای ثقیل و سرخ شده کاسته شود .

۲۰- گرسنه خوابیدن در شب خصوصاً برای افراد پیر مضر است . ولی غذای خورده شده نباید ثقیل باشد و یا دیر وقت مصرف گردد

۲۱- مصرف مداوم و زیاد تخم مرغ، شیرینیجات و ترشیجات مضر است .

۲۲- هرگونه عادت غذای ، حتی اگر ناپسند است می باید به تدریج متعادل شود و ترک عادت به یکباره مضر است .

۲۳- ذکر نام پروردگار در ابتدا غذا و الحمد الله در انتهای غذا فراموش نشود

آدرس مطب دکتر شیرمردی: شهرکرد،ضلع غربی میدان انقلاب،خیابان حافظ جنوبی.نبش کوچه ۱۳،ساختمان ارژنگ،طبقه۲ ــ شماره تماس: ۰۳۸-۳۲۲۷۶۳۱۳ – ۰۹۱۳۱۸۱۱۴۱۵ , ۰۹۳۸۸۲۳۱۳۸۵ اطلاعات بیشتر در: سایت راز سلامت : http://www.razesalammat.com/sitemap.html

http://www.razesalamat.com/ راز سلامت

bigtheme