چهارمحال نامی غلط و جعلی

خرداد ۰۲, ۱۳۹۵ سرزمین ما تاریخ و فرهنگ, موضوعات سایت ۱۷

---

به قلم منوچهر دینارونی/

اشاره: این مقاله به بررسی نام چهار محال از منظر لغوی، جغرافیایی و تاریخی می پردازد و به معنای انکار دیگر اقوام و جمعیت های محلی نیست. بختیاری ها با سایر اقوام در کمال احترام و صمیمیت معاشرت دارند. چهارمحال در واقع چهار محل یا مال از بختیاری است. قوم بزرگ بختیاری با پیشینه هزاران ساله و فرهنگ کهن ایران باستان، بزرگترین قوم ایرانی و آریایی در ایران است و تنها قوم صدرصد شیعه…

  استان چهارمحال بختیاری تا قبل از دوره رضاشاه جزئی از سرزمین بزرگ بختیاری بود. سرزمین بختیاری اکنون در چندین استان مجزا واقع است. این استان در قدیم با نام بختیاری، خاک بختیاری و در برخی منابع دوره صفویه الکای بختیاری(سرزمین بختیاری) و یا مسکن ایل بختیاری نام برده شده و بخشی از این استان نیز مناطقی بودند که با نام چهار مال یا چارمال بختیاری (مال: گروه خانوادگی یا طایفه ای بختیاری که در محلی ساکنند و به مکان طوایف نیز می گویند) چار مال شامل لار(منطقه سورشجان) و کیار(شلمزار و مناطق اطراف) میزدج(شهرستان فارسان) و گندمان که همگی بختیاری اند.

   بعدها در دستگاه رسمی و اداری حاکمان به چهارمحل یا چهار محال تغییر یافت یعنی چهار محل از بختیاری در زمان رضا شاه به دلیل سرکوب بختیاری ها و با هدف تجزیه بختیاری استانهای مختلف تشکیل و این منطقه نیز ابتدا با نام بختیاری و چهارمحال و دوره محمدرضاه شاه نام چهارمحال و بختیاری اطلاق گردید و «واو» اختلاف انگیز و جدا کننده را  بین آن قرار دادند. بنابراین در اصل به این چهار محل ذکر شده و صحیح آن چارمال بختیاری بود نه چهارمحال و بختیاری و البته در هر صورت ضرورت تغییر نام استان به نام اصلی آن و به شکل مختصر همچون استانهای دیگر مطرح است… مقاله زیر به قلم یکی از فرهنگ دوستان بختیاری به تفصیل به این موضوع پرداخته است… (سایت سرزمین ما ـ ۱۳۹۵).

چهارمحال نامی غلط و جعلی است!  ـ  منوچهر دینارونی ـ ایذه(مالمیر)

بر اساس دستور زبان فارسی:

۱ـ در زبان فارسی بعد از اعداد شمارشی کلمه جمع نمی آید.

۲- محال کلمه ای عربی است

۳-حرف (ح) حجیم در زبان فارسی تلفظ نمی شود ولی در زبان عربی به ورت ته حلقی تلفظ می شود.

۴- در زبان فارسی فقط حرف(ه) تلفظ می شود

۵-  هیچ یک از فارسی زبانان نمی توانند نام چهار محال را تلفظ بکنند زیرا تلفظ (ح) مخصوص زبان عربی است

۶- برخی فارسی زبان ها که به ناسیونالیسم و نژاد پرستی فارس زبان متعصب هستند در نام چهارمحال، دو دستی به یک کلمه عربی چسبیده اند در حالی که متعصبین فارسی زبان با دین اسلام و زبان عربی دشمن هستند مثل حکومت پهلوی.

۷-  نامگذاری مناطق بدون حضور زبان بختیاری غیر ممکن است

۸- شواهد و قراین حاکی از این است که بسیاری از نام های مناطق بختیاری و همجوار آن با استفاده از زبان و گویش بختیاری نامگذاری شده اند

۹-  چهار محال نه عرب نشین بوده و نه عرب ها آن را نامگذاری کرده اند.

۱۰- اگر به تلفظ فارسی زبان ها دقت کرده باشید فارسی زبان ها نام آنرا چهار مَهال تلفظ می کنند در صورتی که چهار محال در زبان فارسی آنها هیچ معنا و مفهومی ندارد.

۱۱- برخی متصدیان حکومتی در قدیم یا نویسندگان متعصب و نژاد پرست با ضدیت و نفرت از بختیاری، نام چارمال را که به زبان بختیاری است یه ناچار به زبان عربی جعل و تحریف کرده اند. که با نام مال در بختیاری متفاوت باشد

۱۲- همه گویندگان رادیو و تلویزیون نام استان را چهار محال و بختیاری می نویسند اما هنگام تلفظ چار مهال و بختیاری تلفظ می کنند. نکته جالبی است که آنه نه می توانند کلمه چهار را تلفظ بکنند و نه میتوانند کلمه محال را تلفظ کنند

۱۳-  نمونه هایی فراوانی از جعل تاریخ وجود دارد مثلا  نویسندگان یونان نوشته اند: در حمله اسکندر مقدونی به ایران ۴۵ هزار ایرانی کشته شدند و تنها ۱۱۵ نفر از لشکر اسکندر مقدونی کشته شدند.

۱۴- فراوان تاریخ نویسان نیز به خاطر تعصب به طایفه و قوم خود تاریخ و همچنین نام ها را جعل و تحریف کرده اند.

۱۵- کلمه چار هم در زبان فارسی به صورت چار تلفظ می شود مثل کلمات: چار چوب، چارک، چارپا، چارواداری، چارنعل ، ماه شب چارده، چارچوله باز که این کلمات همگی در ادبیات کهن فارسی و اشعار فارسی ثبت شده اند.

۱۶- چارمال نام طایفه بوده و بر روی سرزمین گذاشته شده است. مثل بویراحمد، بهمئی، ممسنی، جانکی، دیناران و بختیاری که هم اسم طایفه هستند و هم اسم سرزمین می باشد (حتی کلمه فارس هم از همین گونه نام هاست هم نام قوم است و هم نام سرزمین)  چارمال نام طایفه می باشد یا طایفه ای که چهار تیره بوده اند همچنین در زبان بختیاری مال کنون به معنای کوچ طایفه می باشد

۱۷- بر این اساس چارمال نامی به زبان بختیاری است و مال در زبان بختیاری به معنای طایفه و گروه و یا مکان طایفه مشخص می باشد. در زبان بختیاری همچنین جایی که انسان زندگی کند و مسکونی باشد از کلمه مال استفاده می کنند .  شعر داراب افسر بختیاری:

کرای ز مال کِهنی      گماری یا که شِهنی

ای پسر از از طایفه کیستی، از طایفه گماری یا از طایفه شهنی

.چه خووه مال بار ونه پا چشمه کهرنگ      تا بیان یک بگِرن چهارلنگ و هفت لنگ (مسعود بختیاری)

۱۸- برخی به بهانه وجود ترک ها و فارس زبان ها، به این استان چهار محال و بختیاری می گویند و معتقدند چون علاوه بر بختیاری تعدادی ترک و فارسی زبان و لهجه های دیگر در استان ساکن هستند باید نام چهارمحال  و  بختیاری ذکر شود .. در این صورت باید گفت:  نام استانهای دیگر ایران نیز باید عوض شود!  مثل استان فارس که مردم آن هم فارس و هم ترک قشقایی و هم لر ممسنی و هم بختیاری هستند اما فقط نام فارس بر آن گذاشته شد. و همچنین در استان آذربایجان غربی جمعیت زیادی کُرد زندگی می کنند در صورتی که آذربایجان سرزمین آذری یا ترک محسوب می شود به خوبی مشخص است که این عدالت نیست که اکثریت (بختیاری) فدای اقلیت شوند.

۱۹- تعصب به ناسیونالیسم فارس و چسبیدن به یک کلمه عربی (چهارمحال)یک تضاد است و تضاد دلیل باطل بودن است.

۲۰- مناطقی که کلمه مال به زبان بختیاری در آن وجود دارد مالمیر- مال خلیفه، مال قاید ، مال سیده (ایذه)، امامزاده شاه مال بابادی، مال جونکی، مال شنبه، مال آقا، سماله(نزدیک شوشتر)، مال آیر (ملایر)  در همه این نام ها کلمه مال به معنای طایفه می باشد. طایفه ای یه اسم مال احمدی ، نیز در تاریخ ثبت شده است. نام چار مال در اشعار بختیاری:

چارمال گشتمه تازه رسیدم     یه پیایی جور خُت هرگز  ندیدم

چارمال را گشته ام تازه رسیده ام کسی را به مردانگی تو ندیدم(عزاداری بختیاری)

۲۱- در حوزه گسترش زبان فارسی از اصفهان تا خراسان و جنوب هیجگاه از پسوند محال استفاده نشده اما از کلمات ده- شهر استان،  آباد..  بسیار استفاده شده است مثال: شاهین شهر و نجف آباد. و..

خلاصه کلام: نام این استان حتی اگر دوکلمه باشد چارمال بختیاری است نه چهار محال و بختیاری. قبول نداشتن این امر فقط از روی تعصب و نژاد پرستی علیه بختیاری است. چار مال بختیاری. یعنی چهار طایفه یا مکانِ بختیاری.

وجه تسمیه شهرکرد مرکز استان:

شهرکرد یا دهکرد در اصل نامی به زبان بختیاری است و کلمه کُرد در اینجا مخفف و خلاصه شده کردین/ کوردین می باشد که  کُردین در گویش بختیاری به معنای بالاپوش ضخیم نمدی است که چوپانان می پوشند. نکته جالب اینجاست که در شهرکرد یا دهکرد هنوز هم نمدمالی و بالاپوش نمدی کُردین رواج دارد ساکنان اولیه شهرکرد زبان بختیاری داشته اند به همین خاطر هم نام چارمال و هم نام شهرکرد یا دهکرد به زبان بختیاری است و این کلمات در زبان فارسی وجود ندارند. دهکردی های اصلی و قدیمی هم اکثرا اصالت بختیاری دارند. بنیانگزاران دهکرد اتابکان لُر و بختیاری ها بودند اتابکان لر از قرن ششم تا قرن یازدهم در بخش هایی از ایران در زاگرس مرکزی و جنوبی حکومت داشتند بودند. قدیمی ترین بنای بجای مانده در شهرکرد «مسجد اتابکان لر (بختیاری)» است که در مرکز شهر مجاور امامزاده قرار دارد.

***

نقش بختیاری ها در نامگذاری شهر ها ومناطق ایران

معنی نام شهر ها و مناطق ایران و جهان در زبان بختیاری یا لری (تحقیق درباره ی زبان لری) که حاصل ۲۲ سال تحقیق درباره زبان لری است.

مال میر: در زبان لری به تعدادی چادر نشین که باهم کوچ می کنند یک مال گفته می شوند و آن مال را با نام رئیس قبیله می شناسند اگر رئیس قبیله نامش مختار باشد آن مال و آبادی را مال مختار می گویند

چه خوو مال بار ونه پا چشم کهرنگ / تا بیان یک بگرن چار لنگ و هفت لنگ

(میر یک کلمه به زبان بختیاری است و با کلمه امیر عربی فرق دارد) (داراب افسر)

همچنین میر در زبان بختیاری به معنای رئیس قوم و قبیله می باشد. مالمیر شهر گرد آورنده این مطلب می باشد که توسط حکومت پهلوی نام مال میر به ایذه تغییر داده شد. لر ها یا بختیاری ها چندین بار در استان های جنوب غربی ایران و بخشی از عراق حکومت تشکیل دادندکه مالمیر پایتخت آنها بود. میر در زبان بختیاری به معنای آقا می باشد و برای احترام  اتابکان لر بزرگ به آنها میر می گفتند

چارمال، با توجه به اینکه نام استان را چهار محال و بختیاری می گویند در مورد نام جهارمحال باید گفت چون در زبان فارسی به هیچ وجه بعد از اعداد شمارشی کلمه جمع نمی آید بنابراین نام چهارمحال و بختیاری کاملا اشتباه است بدین گونه که در زبان فارسی می گویند چهار شخص.  نمی گویند چهار اشخاص یا می گویند چهار علم، نمی گویند چهار علوم. چهار(اعداد شمارش) محال(جمع محل) کاملا به اشتباه رایج شد و این روش در زبان فارسی به هیچ وجه رایج نبوده در نتیجه چارمال یعنی چهار طایفه کوچ نشین که شامل گندمان و میزدج و لار وکیار می باشد و این مناطق بختیاری  هستند.

لردگان: تلفظ اصلی( (lerd می باشد و لرد به معنای دار و درخت و گان پسوند مکان می باشد یعنی پر از دار و درخت در زبان بختیاری

شهرکرد:  یا دهکرد چون در این منطقه مردم ساکن آن نوعی بالاپوش نمدی درست می کردند به نام کُردین. که به این نام موسوم شده. کردین یا کوردین در زبان لری بختیاری به معنای بالاپوش نمدی است ده کردین با گذشت زمان تبدیل به دهکرد شده و بعدها در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی تبدیل به شهر و مرکز استان گردید و نامش به شهرکرد تغییر کرد. هنوز هم در شهرکرد صنعت نمدمالی رواج دارد

دهکردین که نامی به زبان بختیاری است ولی دهکردی ها  را فارس می دانند چون  فارس زبان هستند در این صورت ده کُرد چه که از نام کُرد گرفته شده (به قول خود دهکردی ها) چه شباهتی با فارس وجود دارد  که این خود تضاد و سردرگمی بزرگی را می رساند در اصل دهکردی های فارس زبان مهاجرانی هستند که از اغلب مناطق شرقی اصفهان کنونی و سایر نقاط آمدند و دهکوردین نام بختیاری می باشد که پس از کشته شدن بختیاری ها در جنگ ها  یا با سیاست پادشاهان و حاکمان گروه های غیربختیاری دیگر در سرزمین ها و مناطق بختیاری ساکن شده اند ولی دهکردی های اصلی و قدیمی هستند که  اصالت بختیاری دارند. اینکه می گویند اینجا کرد نشین بوده  اگر کرد نشین بوده چه ربطی به فارس بودن آنها دارد؟

بروجن: در زبان لری بختیاری وروجن یا اروجن تلفظ می شود قبلا در سرزمینی که اور خوانده می شد زندگی می کردند و چون جنگی میان دو طایفه گرفت به مکان فعلی فرار کرند که اور جسته گفتند و جه یا جسته در گویش محلی به معنای فرار کردند است و تبدیل به اور جه و بروجن شد. جه در بختیاری ریشه ی فعل جستن است و (ن)  حرف اضافه ما بین دو حرف صدادار است در گویش بختیاری هرگاه دو حرف صدادار در پی هم بیایند (ن) وسط آن قرار می گیرد که تلفظ کلمه راحت باشد  اما در زبان فارسی (ی) بین حروف صدادار قرار می گیرد در گویش مردم لردگان ارو یعنی آنجا و ارو جین یعنی به آنجا فرار کردند. اورو جهنی اولین نام آن بوده به معنای اوره های فرار کرده هنوز هم در منطقه اوره در نزدیکی لردگان وجود دارد. همچنین در ایل قشقایی و هم در زبان ترکی به معنای فرار کردن است.

چال اشتر: چال در زبان بختیاری به آشیانه پردندگان گفته می شود و مجازاً به سرزمینی که گود باشد گفته می شود. و اطراف آن به کوه یا کوهپایه منتهی شود چال می گویند و اشتر هم به معنای شتر است.

اشگفتک: که واژه ای بختیاری است. در زبان بختیاری اشگفت به معنای غار و اشگفتک، غارِ تک است.

سامان: در زبان بختیاری «سامون» به مرز میان دو مکان یا دو ملک سامان می گویند .

چال سیاه: نام روستایی در حومه شاهین شهر است و منظور در اینجا سایه می باشد زیرا هنگام طلوع یا غروب خورشید سایه کوه باعث ایجاد یک نوع سیاهی و گودی می شود به همین خاطر چال سیاه گویند کلمه سایه در اصل سیاهه بوده که تبدیل به =ساهه و سپس سایه شده است این روستا توسط طایفه ای بختیاری به نام احمد خسروی چال سیاهی تاسیس شده و جای اصلی آن چال سیاه کهنه بوده است.

کهگلویه و بویراحمد: در زبان لری بختیاری به این منطقه کهگلوه می گفتند که کلمه که (koh) تلفظ کوه در زبان لری بختیاری است و گلو (کلو) نام علف کوهی می باشد و همچنین بویر احمد در زبان لری بختیاری بار همد تلفظ می شود و نام شخص می باشد ایل بارهمدی. یعنی از نسل شخصی بارهمد. در بختیاری و محلی کهگلو بارهمد می گویند چون بارهمدی ها حرف(آ) را به صورت(ای) ((ey تلفظ می کنند بار همد را بیرهمد می گویند.

شوشتر: تر در زبان لری به معنای دیگر می باشد و چون در استان خوزستان یک شهر خیلی کهن و قدیمی به نام شوش وجود دارد پس از ساخته شدن شهر جدید آن را شوشتر نامیدند یعنی یک شوش دیگر .

دزفول: در زبان بختیاری دژ را به صورت دز تلفظ می کنند و آنجا دزفیل یا دز پیل می گفتند که توسط مردم لر بختیاری نام گذاری شده. دزفول کلمه غلط است زیرا فیل در زبان فارسی فیل نوشته می شود نه فول همچنین دزفول معرب (عربی) دژپل نیست زیرا این شهر را عرب ها نام گذاری نکرده اند. در زبان بختیاری حرف(او) به صورت (ای) تلفظ می شود خون را خین می گویند.  دزفیل نامی به زبان بختیاری است که در زبان فارسی به دزفول تبدیل شده است هنوز هم خود ساکنان آنجا به شهرستان دزفیل می گویند. در استان چارمال بختیاری شهری به نام فیل آباد. (پیل اَوا) وجود دارد که بی ربط از نام دزفیل نیست بدون شک نام دزفیل را بختیاری ها گذاشته اند نه عرب ها.

بهبهان: چون مردم آنجا قبلا چادر نشین بودند با ساختن خانه های خشت و گلی نام آن را بهبون گذاشتند و در زبان لری بختیاری بهون یعنی سیاه چادر و بهبهون(بهبهان) بهون بهتر یا بهتر از سیاه چادر.

اهواز: اگر از سمت حوزه گسترش زبان فارسی به سمت اهواز حرکت کنیم آخرین گروه ایرانی که دارای زبان ایرانی هستند  بختیاری ها می باشند و هچنین شوشتری ها و دزفولی ها دارای زبان لری بختیاری با لهجه ی مخصوص به خود هستند به خوبی می توان به کمک زبان بختیاری که خود لری می گویند معنای نام اهواز را فهمید.  بختیاری ها در هنگام عروسی پس از رفتن عروس به خانه داماد رسمی دارند که به آن اوزی یا هوزی می گویند در زمان قدیم  مواد خوراکی مانند قند و عسل و شکر هدیه می دادند به همین دلیل به هدیه دادن شیرینی می گویند مثلا می گویند این کار را برای من انجام بده (شرینیت ائدم) همچنین طبق ضرب المثل قدر زر زرگر بشناسد قدر گوهر گوهری (گوهر فروش) (ی) در کلمه گوهری شغل را می رساند در نتیجه (ی) در هوزی برای نشان دادن شغل و کسب و کار نیز می باشد پس از آن که دین اسلام وارد ایران شد کلمه هوزی وارد دزبان عربی شده و نام اهواز به وجود آمد

 جالب است بدانید اولین بار در متون اسلامی نام اهواز را سوق اهواز نوشته اند که به زبان فارسی امروزی یعنی بازار شکر فروش ها می باشد و این نام اهواز از همان هوزی یا اوزی (شیرینی) به زبان بختیاری گرفته شده است ساکنان اهواز تاجر شکر بوده اند به همین خاطر نام گذاری شده است چون نام بازار (سوق) در ترکیب سوق الاهواز آمده در نتیجه معنای شکر فروش را تایید می کند زیرا بازار محل خرید و فروش است و جالب است بدانید در کتاب درسی جغرافیای استان خوزستان نوشته شده یود سوق الاهواز یعنی بازار سوقی ها و از معنا کردن نام هوزی عاجز مانده بود.  نویسندگان آن کتاب گفته بودند که هوزی اسم قوم است در صورتی که تنها گروه های ایرانی که در همسایگی اعراب بودند فقط کرد ها و لر ها بوده اند که نام آنها در سفر نامه ها و کتاب های زبان عربی آمده است به خاطر وجود نی شکر در استان خوزستان کلمه هوزی رایج شده است.

خوزستان: کلمات خوز و هوز یکی هستند. اِستان (estan) در زبان بختیاری برای نشان دادن مکان می باشد با توجه به توضیحات ی که در مورد اهواز داده شد در زبان بختیاری خوزستان به معنی سرزمین شکر می باشد.

چغازنبیل: منطقه ای باستانی و معروف در جهان که توسط بختیاری ها نام گذاری شده و در نزدیکی شوش استان خوزستان قرار دارد و چغا زنبیل در زبان لری بختیاری یعنی تپه و جای بلند و برجسته شبیه زنبیل. همچنین جایی به اسم چغاخور نیز وجود دارد حوزه گسترش زبان لری تا ساحل رودخانه دجله و بصره در عراق و همچنین از شهر همدان و کرمانشاه تا شیراز بوده در حال حاضر زبان عربی و ترکی و فارسی جای این زبان را گرفته اند

هفتکل: به علت نا اگاهی نویسندگان  از زبان بختیاری بسیاری از شهر ها و مناطق متعلق به مردم بختیاری را اشتباه می نویسند کِل در زبان بختیاری به معنی سنگ نشانده یا سنگ های روی هم چیده می باشد  مجریان شبکه رادیو تلوزیون هفتکل بختیاری را می گویند هفتگل. من با آنکه پس از نابود شدن فرهنگ بختیاری سالهاست از این هویت به دور مانده ام ولی یادم هست که در بچگی بازی ((کل برد)) به معنی سنگ نشانده که بازی محلی بود را انجام میدادیم همچنین در هفتکل آثار باستانی به نام هفت تا کل وجود دارد.

مال خلیفه: معنی مال همان است که قبلا گفته شد اما خلیفه در اینجا اسم شخص می باشد . مال قاید: جایی است در بندر گناوه که قاید اسم شخص می باشد.  مال شنبه: جایی  است در  مسجد سلیمان و شنبه اسم شخص می باشد.  دهدز: در تلفظ لری بختیاری دژ  (قلعه) می باشد.  مال آقا: جایی در باغ ملک که آقا در اینجا اسم شخص می باشد.  ملایر: مال آیر: در زبان لری بختیاری کلمه مال کاربرد دارد و همچنین کرد و لرولک،آیر به معنی آتش می باشد ملایر(مال ایر)یعنی جایگاه آتش) البته آیر یا آذر نام اسم شخص هم است. مال آیر یعنی طایفه ای که رئیس آنها شخصی به نام آیر (آذر) نام دارد نیز می باشد.  سماله: در زبان بختیاری هنگام نامگذاری مناطق به مردم ساکن آنجا توجه می کنند و در اصل به آدمهای ساکن آن منطقه توجه دارند. سِماله یعنی سه تا مال ( سه تا طایفه) سماله جایی  در گنوند شوشوتر است.

آبادان: عبادان نامی است که پیش از حکومت پهلوی به آبادان میگفتند عبادان بر خلاف اینکه تجزیه طلب ها و ناسیونالیست های عرب می گویند نامی عربی نیست و اصل آن اَبادون/ آبادون. استکه در زبان عربی هیچ معنایی ندارد بختیاری ها برای تشکر از یکدیگر می گویند. هونه ت ابُودون یعنی خانه ات آباد و پر برکن باد و آبادان نامی به زبان لری بختیاری است جالب اینکه بختیاری که برای تلفظ کلمات لهجه لری مخصوص به خود دارند به آبادان ابُودون می گفتند که این نام را از مردم بختیاری در دوران کودکی بسیار شنیده اید (منظور شهر آبادان است.)  پیرمردی در روستای نزدیک ایذه(مال میر) برای من صحبت می کرد و می گفت رهدم ابودون چند روز مندم بعد رهدم کویت. عرب ها راست می گویند که اسم آنجا آبادان(عبادان)بوده اما معنی  ان به زبان بختیاری است آبادان جزو قلمرو حکومت لر بزرگ بوده است که تا بصره این حکومت بوده است.

پازنان: منطقه ای نفت خیز در استان خوزستان که در زبان لری بختیاری پازنون و پازن به معنی بز کوهی می باشد.

زنگنه: در زبان لری به معنای کسی که چهره ی سبزه یا سیاه دارد و این نام در ایران و عراق گستردگی زیادی دارد و طوایف  و نام خانوادگی ها و همچنین نام مناطق زیادی با نام زنگنه وجود دارد بر خلاف آنکه می گویند زنگنه کرد هست اما زنگنه نامی به زبان لری بختیاری است. زنگینه مثل سبزینه، رنگینه..

چال منار: شعری به زبان بختیاری در مورد این منطقه شنیده ام

شومه چال منار رمه نه کنین بار        نه  د دوم تهده به کول گَووم تفنگدار

شب مهتاب، چال منار چارپایان را بار کنید  در حالی که خواهرم گهواره به دوش و برادرم تفنگدار است «نه» در اینجا به معنی«در حالی که» می باشد.

دشت میشان: نام دو منطقه همسایه در ایران وعراق میباشد که سرزمین واحدی را بوده است و همینک هم در عراق استانی به اسم میسان در همسایگی ایران شهرستان دشت میشان(دشت آزادگان)وجود دارد و همچنین منطقه ای در استان ایلام به اسم موسیان وجود دارد که همان میسان می باشد چون مردم لر زبان هنگام قشلاق گله های گوسفند خود را در دشت میشان برای چرا جمع می کردند این سرزمین را دشت میشان نام نهادند که به عربی دشت میسان تبدیل شده ای سرزمین متعلق به مردم لر بختیاری بوده که در حال حاضر بین دو کشور ایران و عراق تقسیم شده و در زمان امپراتوری عثمانی این سرزمین تصرف شده و ضمیه عراق شد.

قلعه دا و دهُدَر: جایی است تاریخی در رامهرمز که توسط بختیاری ها نام گذاری شده و دا و دهدر به معنای مادر و دختر می باشد.

اصفهان / یهودیه: هنگامی که ایرانی ها در زمان کوروش کبیر به بابل در مرکز عراق کنونی حمله کردند و یهودی ها که تحت اسارت بودند را آزاد کرده و با خود به ایران آوردند برخی از  آنها را در اصفهان کنونی اسکان دادند و آنجا را یهودیه نامیدند که در کتاب های تاریخی نام آن مرتبا ثبت شده است.  اما سر منشا نام اصفهان از کجاست؟ تا چند دهه پیش سرزمین اصفهان و سرزمین بختیاری در ازمنه کهن یکی بودند عشایر بختیاری در استان اصفهان این نام را بر استان اصفهان و شهر اصفهان گذاشتند. هنر سوارکاری مهارتی بود که هرکسی نداشت و بختیاری ها سوار بر اسب هنر نمایی می کردند و هنگام دویدین اسب تیر اندازی می کردند. (Esbyan) اصفهان به زبان لری اسبیان می باشد که به معنی سواره نظام ها یا اسب سواران می باشد. چون اجداد بختیاری ها مردمانی جنگجو بوده اند و سوار بر اسب در جنگ ها شرکت می کردند به همین خاطر نام اسبیان که اسپیان هم تلفظ شده را به عنوان لقب مردم بختیاری بر سرزمین شان گداشتند. در استان چارمال بختیاری نزدیک دشتک کوهی است که اسبیونه می گویند که به تلفظ امروزی (esbiyane) می باشد اسبیان(اسپیان) به تلفظ لری است و در کتاب های مورخین به اصفهان تبدیل شده است مورخ تاریخ اسلام ابن حوقل به زبان عربی دقیقا به این مطلب اشاره کرده ااست: هر قدرت و عظمتی که ایران داشت از اینن عشایر چادر  نشین بوده که سوار بر اسب در جنگ ها شرکت می کردند.  هنگامی که اعراب به ایران حمله کردندد در اصفهان با مردمی عشایر برخورد کردند که سوار بر اسب به شدت در برابر لشگر عرب مقاومت می کردند و در کتاب های تاریخی همه جا از وجود عشایر چادر نشینی که خانه های مویی داشته اند در اصفهان صحبت شده است.  هم چنین در این کتاب ها از جنگ اعرب با اجداد مردم بختیاری که با نام عشایر چادر نشین یاد کرده اند در اهواز، شوشتر، ایذج(مال میر،ایذه)، اصفهان(قلمرو بختیاری) بسیار مطلب نوشته شده است .هنگام حمله اعراب به ایران  بسیاری از اقوام کنونی ایران در کشور ایران ساکن نبوده اند و اجداد بختیاری ها در شهر های اهواز، شوشتر، ایذج و اصفهان سال های متمادی با عرب ها جنگیده اند  هنگام حمله اعراب به ایران اجداد بختیاری ها از اصفهان تا سواحل خلیج فارس ساکن بودند و سال های متمادی با اعراب اشغالگر جنگیدند و هیچ یک از مردم کنونی در این سرزمین ساکن نبوده اند  و بختیاری خط مقدم جنگ با اعراب و دیگر مهاجمان بوده اند.  شعر فردوسی درباره عشایر جنگجو :

بود خانه هاشان سراسر پلاس        ندارند در دل ز هیچ کس هراس

خانه هاشان همگی سیاه چادر و مویی می باشد و مردمان شجاعی هستند و از هیچ کس نمی ترسند. درباره اصفهان باید توضیح داد که اصفهان تلفظ اسبیان (اسپیان) به معنی سواره نظام ها و اسب سواران می باشد در صورتی که اصفهانی های کنونی در اصل مردم صنعت گر بودند و بیشتر ابزار و لوازم زندگی می ساختند و عموما دکاندار و فروشنده بودند و در هیچ جنگی شرکت نمی کردند و این خود تضاد را می رساند.

داران: در زبان لری بختیاری برای رشد درخت و مراحل رشد آن نام های متفاوت به کار می بردند اول گچل(gachel) می گویند و سپس در حد و مرحله آخر «دار» می گویند در نتیجه داران در زبان بختیاری یعنی درخت های بلند.

سمیرم: این شهر توسط مردم بختیاری نام گذاری شده و تلفظ این نام کاملا به لهجه لری است در زبان بختیاری حرف(آ) را به صورت (اُ) تلفظ می کنند و مخصوص زبان بختیاری است. سام آران به تلفظ لری سمیرم می باشد در این شهر زبان لری رواج داشته که الان هم وجود دارد در زبان فارسی سام آرام به لهجه ی لری سمیرم تلفظ می شود مثل نام که در زبان فارسی است در زبان بختیاری نم تلفظ می شود این شهر هم جز قلمرو حکومت لر بزرگ بوده است.

کاشان: قومی به اسم کاش(کاشو/ کاسی) در منطقه کوهستان لر بختیاری زندگی می کرده و هنوز هم قسمتی از شهرستان ایذه(مال میر) را کاشان/ کاشون می گویند و طایفه ای به اسم کاشانی در ایذه و مسجد سلیمان سکونت دارند از استان اصفهان تا ساحل رودخانه دجله و شهر بصره در عراق حوزه گسترش زبان بختیاری یا لری بوده که در حال حاضر این سرزمین توسط همسایه ها تصرف شده است

خمین: این نام انحصارا به زبان بختیاری است و نام امام خمینی که در جهان شهرت دارد یعنی خو (خوب) و مین Min یعنی میانه می باشد خمین یعنی میانه خو  و مین به صورت مَین تلفظ شده مثل شهر های میان دوآبمیانه البته میناب به زبان بختیاری است. ممبین به معنای جایی میان ییلاق و گرمسیر(مم)همان (من)به معنای میان می باشد و ممبینی طایفه ای است در سرزمین بختیاری

نور آباد: چون هنگام طلوع خورشید و شفق و سایه کوه همه جا گسترده است آن منطقه ای که سایه روی آن نباشد و به اصطلاح آفتابگیر باشد را نور آباد می گویند و به زبان لری بختیاری نیراوا گویند نور آباد ممسنی، نورآباد لرستان و نور آباد ایذه

بوشهر: از دو کلمه بوخت و شیر تشکیل شده است که بر اساس ویژگی های زبان لری بختیاری بوجود آمده است یعنی (خ) در زبان بختیاری تبدیل به (ه) میشود و (ت) حذف می گردد. .همچنین بو ریشه فعل بودن(بیدن)در زبان لری بختیاری است. (بوشئره) و جز دوم آن یعنی شهر(شِئر)که به معنای شیر جنگل می باشد و جالب است بدانید که فقط در زبان بختیاری شیر جنگل را به صورت شئر (شهر) تلفظ می کنند.

بندر گناوه: در زبان لری بختیاری یعنی جایی که آبش بد مزه است در این نام کلمه آوه بدون تغییر آورده شده یعنی آب در زبان لری بختیاری .این معنی را خود ساکنان بندر گناوه در زمانی که من در آن شهر بودم به من گفتند.  میناب: به زبان لری بختیاری مین او می باشد و به معنای داخل آب.

لامرد: در زبان لری بختیاری لامردون به معنی محل استقرار رئیس قبیله می باشد و چادر خان را لامردون می گویند.لامردون حرف جمع است در زبان لری بختیاری (ون) برای جمع است و لامردون جمع لامرد می باشد. (lamerd)

ممسنی: در زبان بختیاری ممسن((mamsan نام شخص می باشد و ایل ممسنی ساکن آن شهرستان از نسل آن شخص می باشد.

شیراز: در زبان بختیاری شیراز، به تلفظ لری چهراز می گویند که حتی چند تا روستا در بختیاری به نام چهراز وجود دارد و همچنین طایفه ای به اسم چهرازی، در زبان بختیاری ضرب المثلی به اینگونه وجود دارد: فلونی نون نداشت بخوره نُم دهدر سه نهاد جهراز ملک: فلانی نان نداشت بخوره اسم دخترش را گذاشت ملکه شیراز، از این ضرب المثل می توان فهمید که در زبان بختیاری شیراز به تلفظ لری چهراز یعنی جای خیلی اعیانی و اشرافی و مهم.

در طول تاریخ اقوام همسایه سرزمین بختیاری یا لر اعم از عرب و فارس و ترک وغیره ..  با تصرف سرزمین بختیاری حوزه گسترش زبان لری و سرزمین بختیاری را محدودتر و کوچک تر کرده اند. بسیاری از مردم کنونی ایران که درباره بختیاری یا لر جک می گویند غافل از این هستند که سر سفره بختیاری ها نشسته اند و همین اجداد بختیاری ها بودند که کشور ایران را حفظ کرده و در مقابل تهاجم بیگانگان تا آخرین نفر کشته می شدند و در جنگ ها فرار نمی کردند. تا اکنون آنها و ناموسشان در آرامش و امنیت باشند.

 از آخرین اقدامات بزرگ بختیاری ها برای ایران به پیروزی رساندن انقلاب مشروطیت بود که با فتح تهران و استقرار مشروطیت، در اصل ایران را وارد مرحله ی جدیدی از دموکراسی و آزادی و پیشرفت نمودند و مردم ایران از زندگی سنتی پا به عرصه مدرنیته گذاشتند. از مهم ترین دستاورد مشروطیت تاسیس مجلس شورای ملی بوده است.

منوچهر دینارونی ـ شهرستان ایذه(مالمیر)ـ خرداد ۱۳۹۵

***

bigtheme

---