آذر ۱۲, ۱۴۰۲ سرزمین ما تاریخ و فرهنگ, موضوعات سایت ۲
بختیاری ها بزرگترین قوم ایرانی آریایی هستند که ریشه در تاریخ و فرهنگ دیرینه ایران باستان دارند و لباس و پوشاک بختیاری شباهت فراوانی با لباس و پوشاک دوران ایران باستان بویژه در دوره هخامنشیان و ساسانیان دارد..
اشاره: دکتر فرحناز فردوسیان متولدشهرکرد (استان چهارمحال بختیاری) در سال ۱۳۴۴ و در خانواده ای فرهنگی است وی دارای مدرک کارشناسی در رشته علوم اجتماعی از دانشگاه اصفهان، کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد دهاقان و دکترای جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی است و ضمن اشتغال در آموزش پرورش در مراکز تربیت معلم و دانشگاه پیام نور شهرکرد نیز تدریس می نماید. عضویت در بسیج اساتید استان و انتشار بیش از ۸۰ مقاله در نشریات استانی و کشوری از سوابق اوست و در بیش از چهل همایش و کنفرانس مقالات خود را ارائه نموده است همچنین چندین بار به عنوان معلم ومحقق نمونه استانی و کشوری انتخاب شده است.
لباس و پوشاک زنان ایل بختیاری
به قلم: دکتر فرحناز فردوسیان ـ مدرس دانشگاه
مقدمه
بررسی تاریخچه لباس زنان بختیاری: زنان عشایر بختیاری در همه کارهای زندگی دوشادوش مرد پیش می رودند و هم در جنگ ها نقش دارند و هم در بزم ها و میدانها و در کارهای خانوادگی و ایلی نمی توانند با چادر و روبنده باشند و از سوی دیگر چون خود را بسیار توانا و همسنگ مردان و گاهی جلوتر از آنان می دانند نیازی به پیچک و روبنده پیدا نمی کنند و نیز در میان بختیاری ها جنگجویی و حماسه به شدت رواج دارد و از میان همه کتابها شاهنامه فردوسی را بسیار دوست دارند و در نوبهار و میهمانی ها با آواز بلند و آهنگ ویژه می خوانند و کمتر کسی پیدا می شود که با شاهنامه آشنایی نداشته باشد و چند بیتی از آن را از بر نداند . همین آشنایی با آئین و فرهنگ کهن ، بختیاری را از جاهای دیگر ممتاز کرده است. و زن بختیاری جز شوهر خودش مرد دیگری را به شمار نمی آورد . بدین رو زنان بیشتری و اکثریت قریب به اتفاق گشاده رو هستند. تنها چارقد به نام « مَی نا» به سر دارند که سر و گردن آنها را می پوشاند اما روی و زلف آنها باز است و چادر را هم تنها در وقت میهمانی یا گردش به سر می اندازند . در ایل نشین ها چادر بسیار کم است و زنان به همان سر بنده بسنده می کنند اما آنها که روستا نشین هستند چادر ، مینا و حتی روبنده دارند. اما شرم با حجاب و در پرده بودن توفیر دارد. چه شرم و آزرم یکی از صفات بسیار پسندیده ایرانیان است . زنان بختیاری هم بیشتر شرمگین هستند و این شرم به زیبایی و گیرایی زن می افزاید و در نوشته های پهلوی درباره ی زن سخن بسیار رفته و یکی از صفات خوب زن را شرمگینی دانسته اند.
«زنان ایل بختیاری فوق العاده پایبند پاکی و تقوی هستند کمتر از چادر استفاده می کنند ولی در پوشیدن شلوار افراط می کنند. برای هر شلوار تقریبا هفت متر پارچه مصرف می شود. هر زن بختیاری بیش از پنج شلوار روی هم می پوشد شلواری که روی همه شلوار ها می پوشد اغلب مخمل سیاه یا آبی است که حاشیه تحتانی آن را با سکه های نقره ای تزئین می کنند. هر زن بختیاری باید کلاه مخصوصی از مخمل که با مهره های کوچک و الوان به نام منجوق زینت می یابد و «لَچَک» نام دارد به سر داشته باشد . سایر پوشاک زنان شامل : «مَینا» یا مقنا(مقنعه) است. زنان قسمتی از مینا را به لچک سنجاق می کنند و بقیه اش را روی شانه ها و پشت سر می اندازند می اندازند. همچنین پیراهن دراز که تا مچ پاهایشان امتداد دارد. نوعی گیوه ی ظریف به نام گیوه ملکی سبز به پا می کنند. زینت زنان عبارت است از گردنبند و قاب قرآن نقره یا چرمی که به بازو می بندند و حنای زیادی برای رنگین کردن گیسوان و ناخن های دست و پا استعمال می نمایند.»۱
شیوه لباس پوشیدن و نوع و جنس آن :
رخت پوشیدن و نوع و جنس آن در بختیاری چه زنان و چه مردان ویژه خود آنان می باشد. زنان دلبستگی بسیاری به زیبایی و دوخت و جنس و رنگ رخت دارند . رخت آنان با آنکه هم از نظر بها و هم از نظر وزن سنگین است اما از آن سرپیچی نمی کنند. زن بختیاری با آنکه بسیار کار دارد اما از آرایش و پیرایش خود دست بر نمی دارد
نوع رخت زنان بختیاری
نوع رخت زنان بختیاری معمولا عبارت است از : یک شلوار که بیشتر پارچه سیاه رنگ است و تنگ دوخته می شود یک یا دو شلوار که از پارچه های رنگین چیت ، ابریشم، مخمل، یا زری و یا اطلس و مانند آنها که در برخی از آنها نوارهای زرین و سیمین در کناره و لبه آنها می دوزند . این سر شلوارها تا پایین زانو و برخی تا سر پنجه پا می باشند و بسیار گشاد و دارای چین های فراوانی است یک یا دو پیراهن (پیراهن و زیر پیراهن) دارند که پیراهن کوتاه و دارای دو چاک در دو طرفش می باشد و کوتا است که تا بالا و روی زانو بیشتر نمی آید . پیراهن نیز از پارچه رنگین درست می شود و یک مینا (چارقد) که از جنس پارچه ی نازک دوخته می شود. مینا جوری دوخته می شود که سر و گردن را می پوشاند نیمی از آن پشت سر و نیمی روی سینه را می گیرد و این مینا با دو سنجاق بر سر گیر می کند( که سنجاقها از افتادش جلو گیری می کنند)
یک الخلوق(ارخالق) یا جلیقه (کت) هم روی پیراهن می پوشند که بیشتر از مخمل یا پارچه ای مانند آن درست می شود که کناره آن را نوار زرین می دوزند . یک لچک و یک مینا به سر می کنند . لچک پارچه ای است که جلو آن بیشتر مخمل یا اطلس است و پشت آن پارچه نازک تری است به این لچک مهره های ریزی با نقش ویژه ای می دوزند که آن مهره ها را «منجوق» می گویند . چادری هم دارند که در وقت میهمانی یا سفر بکار می برند . هنگامی که این رخت را کامل بر تن می کنند، درست مانند سروی نمودار می شوند که به ویژه در وقت عروسی بسیار زیبا و گیرا می باشد ۲
بانوان بختیاری دارای یک کلاهک (نیمه عرقچین)، یک روسری به نام مینا ، پیراهن بلند، تنبان(شلیته)، یک جفت گیوه برازنده ، یَل(کت) و چادری توری می باشند. کلاهک بانوان بختیاری: از پارچه های الوان و مخمل دوخته می شود برش آن دو تکه ای است یکی پشت و دیگری در بالای سر فرار می گیرد. بخش پشت سر به شکل نیم دایره است که دنباله ای پهن دارد و این دنباله تا نزدیک پایین گردن می رسد.
روسری بانوان بختیاری
مَینا: روسری زنان بختیاری که مشهور به میناست ، یک روسری کم عرض در حدود یک متر و طول سه متر و نیم از پارچه های نازک حریر مانند به رنگ های آبی زرد ، سرخ و بنفش است که روی لچک یا کلاهک بر سر می نهند رنگ آن همیشه ساده (بدون گل و بوته) ولی الوان است طول مینا را معمولا چند بار پشت سر تا می زنند( به طویکه چند لا می شود) و یکبار آخرین قسمت مینا را در جلوی صورت از زیر چانه می گذرانند و گوشه آن را در کلاهک ( که در زیر مینا قرار دارد) با سنجاق محکم می کنند در این حالت روسری در پهنای خود بر روی سینه و جلوی بدن و همچنین در پشت سر و کمر گاه افتاده است و درازی بخش پایین مینا ( که برای قشنگی مملو از سکه های تزئینی است ) گرداگرد بدن در حدود کمرگا جلوه گری می کند ضمنا برای اینکه مینا از سر نیفتد با منجوق های بلند آن را به کلاهک درز می گیرند و همچنین رشته ای تزئینی متشکل از منجوق ها و سکه های تزئنیی از زیر چانه می گذرانند و از دو طرف در بالا بر روی مینا و کلاهک محکم بند می کنند. روسری مینا با طرز بسته شدن آن بر سر وضعیتی خاص دارد و ویژه بانوان بختیاری است و در نزد بانوان دیگر ایرانی مرسوم نیست.
لچک(کلاهک): کلاهی است که در زیر مینا قرار می گیرد و با پشت سوزنی به مینا متصل می گردد. اندازه دقیقش ۲۵*۱۰ سانتیمتر است دو بند دارد که در زیر گلو بسته می شوند و زیر لچکی به قسمت گره خورده آنان وصل می گردد. در جلوی آن اشرفی می دوزند بر روی آن منجوق و الماس نما (نگین های کوچک و الوان می دوزنند. زیر لچکی(بُن نایی): سکه های طلا یا نقره را به هم جوش داده و در زیر گلو لچک متصل می کنند. بند سوزن : (سیون بن): برای محکم کردن مینا بر روی لچک مورد استفاده قرار می گیرد که به شکل های مختلف مهره، گیره، سنجاق دیده می شود ( معمولا رشته زنجیری شکل است) که بنا به استطاعت هر فرد از گوی های رنگی یا گیره هایی از جنس طلا و نقره انتخاب می شود. دستمال(شَده): دستمال چهار گوش مشکی ابریشمی است که آن را بر روی پیشانی بسته و از روی دو گوش نیز می گذارند و در پشت سر دو طرف آن را به هم گره می زنند
پیراهن بانوان بختیاری
پیراهن بانوان بختیاری دارای برشی ساده است آستینش راسته و با زیر بغلی یقه آن گرد و جلو باز است قد آن تا به وسط ساق پا می رسد و در پهلو از پایین دامن تا دود کمرگاه اندکی پایین تر چاک دارد. جنس پارچه از ساتن رنگی و اغلب بدون گل و بوته است گاهی بر دامن آن در جلو تزئیناتی از نوع پولک و زر یا سکه های تزئینی تعبیه می کنند.. یل(کت): بانوان بختیاری یلی نیز دارند که بر طبق معمول از مخمل گلدار یا ساده گاهی با سر دست مزین و با یقه خوابیده می باشد و در جلو با دکمه بسته می شود و آن را بر روی پیراهن می پوشند .
چادر بانوان بختیاری:
پوشش دیگری که وضع بانوان بختیاری را مشخص می کند انتخاب چادر آنان است . این چادر از جنس توری و گاه مزین به تارها و نقش ها و حاشیه های تزئین شده است و همچنین سراسر کناره های چادر اغلب دارای زر و زیور و سکه های تزئینی می باشد. پاپوش بانوان بختیاری | گیوه هایی از نوع گیوه های شیراز است که در محل تهیه می شود و یا از اصفهان و شیراز فراهم می گردد و زن مرد از آن استفاده می کنند . ضمنا از از مورد استفاده قرار دادن کفش های شهری و یا کفش های دوخت محلی نیز دریغ ندارند.
جامه های زنان بختیاری:
جومه: پیراهنی است آستین بلند مچ دار که در پیش سینه اش چاکدار بوده و سه دکمه بر آن می دوزند بالا تنه و دامنش صاف و بدون چین می باشد بلند آن تا زیر زانو می رسد و دو طرف پایین دامنش آن را به اندازه ۲۰ سانتی متر چاک می دهند و بیشتر آن را از پارچه های زمینه سرخ و سبز و مشکی و سرمه ای گلدار می دوزنند. فرم : پیراهنی است که بالا تنه اش تا کمر ساده بوده دامن آن تا زیر زانو می رسد و چین های ریزی دارد و آستین هایش نیز بلند و ساده می باشد
شلوار قِری: (شولار قری) به صورت دامنی بلند و چین دار دوخته می شود. معمولا برای تهیه آن از رنگ های شاد استفاده می گردد و نزدیک به ۱۰ متر پارچه (مخمل) می برد که آن را ۱۰ تخته کرده و به هم می دوزند و در لیفه اش بند تنبان می اندازند و به پا می کنند. این تنبان ، همیشه از مخمل های خوشرنگ و الون و گاهی در زمینه و گل و بوته دار تهیه می شود از این شلوار ها دو تا در روزهای معمولی به پا کرده و زیر آنها «پاکش» می پوشند. پاکش شلواری است از پارچه ارزان قیمت معمولی مانند زیر شواری مردان دوخته شده و زیر شلوار قری به پا می کنند…. خالک، گوشواره ، انگشتری ، النگو، بازوبند ، خلخال و… از دیگر تزئینات مورد استفاده بانوان بختیاری بوده است
(با اندکی تلخیص) اسفندماه ۱۳۹۱
منابع :
اـ ایرج افشار سیستانی ، مقدمه ای بر شناخت ایل ها ، چادر نشینان و طوایف عشایری ، چاپ اول ، ناشر مولف، ۱۳۶۶
۲ـ علیقلی محمودی بختیاری ، مقاله زن و زناشویی در بختیاری، مجله حافظ ۱، موسسه آریا، خردادماه ۱۳۴۲، ص ۱۴۶ـ۱۴۷
۳ـ لباس زنان بختیاری، ساکن روستای پاکچ ، مجله هنر و مردم ش ۳۵
تصاویری از لباس زنان بختیاری:
زندگینامه مشاهیر و نام آوران بزرگ بختیاری
کلیک کنید:
زندگینامه پژمان بختیاری (محقق، مترجم و شاعر بزرگ معاصر و از مفاخر ملی)
زندگینامه سردار اسعد بختیاری (از سران بزرگ مشروطیت و از مفاخر ملی)
زندگینامه داراب افسر بختیاری (مشهورترین شاعر گویشی بختیاری)
زندگینامه سردار مریم بختیاری (از زنان نامدار دوره مشروطیت ایران و بعد از آن)
زندگینامه علیمردان خان بختیاری (قهرمان مبارزه با استبداد و اسطوره مقاومت)
زندگینامه مسعود بختیاری(بهمن علاء الدین) (هنرمند بزرگ موسیقی بختیاری)
زندگینامه: دکترقیصر امینپور(شاعر بزرگ معاصر و از مفاخر ملی)
bigtheme
آبان ۱۷, ۱۴۰۳ ۱
مهر ۰۳, ۱۴۰۳ ۰
تیر ۲۸, ۱۴۰۳ ۰
تیر ۰۱, ۱۴۰۳ ۴
آبان ۱۷, ۱۴۰۳ ۱
مهر ۰۳, ۱۴۰۳ ۰
تیر ۲۸, ۱۴۰۳ ۰
تیر ۰۱, ۱۴۰۳ ۴
ویژه تاریخ و فرهنگ ایران و سرزمین بختیاری، سرزمین آفتاب، سرزمین آزاد، سرزمین آریایی، سرزمین کوهساران بلند، سرزمین رودهای خروشان، سرزمین چشمه ساران زلال، سرزمین جنگلهای سرسبز، سرزمین دشت های زیبا، سرزمین برف و آب و آفتاب، سرزمین تاریخ و تمدن دیرینه، سرزمین فاتحان مشروطیت، سرزمینی در قلب ایرانزمین… بختیاری بزرگترین قوم ایرانی و آریایی در ایران و تنها قوم صددرصد شیعه..*این سایت آزاد، مستقل و مردمی است. تاسیس1391
شهریور ۳۱, ۱۳۹۷ ۲۶
خرداد ۱۹, ۱۴۰۳ ۲۴
آذر ۱۷, ۱۴۰۲ ۲۳
اسفند ۱۱, ۱۴۰۲ ۲۲
آذر ۱۰, ۱۳۹۱ ۲۰
تیر ۱۲, ۱۳۹۵ ۱۶
خرداد ۰۲, ۱۳۹۵ ۱۶
آبان ۰۶, ۱۳۹۵ ۱۵
خرداد ۲۰, ۱۳۹۲ ۱۳
مرداد ۱۰, ۱۳۹۵ ۱۲
دی ۰۳, ۱۳۹۴ ۱۰
آذر ۱۱, ۱۴۰۲ ۱۰
شهریور ۰۸, ۱۳۹۵ ۸
اردیبهشت ۲۹, ۱۴۰۳ ۸
مهر ۲۶, ۱۴۰۱ ۷
آبان ۱۷, ۱۴۰۳ ۱
مهر ۰۳, ۱۴۰۳ ۰
تیر ۲۸, ۱۴۰۳ ۰
تیر ۰۱, ۱۴۰۳ ۴
خرداد ۱۹, ۱۴۰۳ ۲۴
اردیبهشت ۲۹, ۱۴۰۳ ۸
اردیبهشت ۲۰, ۱۴۰۳ ۰
اردیبهشت ۱۰, ۱۴۰۳ ۰
اردیبهشت ۰۷, ۱۴۰۳ ۲
اردیبهشت ۰۵, ۱۴۰۳ ۰
فروردین ۲۹, ۱۴۰۳ ۰
فروردین ۲۴, ۱۴۰۳ ۰
فروردین ۱۹, ۱۴۰۳ ۰
اسفند ۲۵, ۱۴۰۲ ۱
اسفند ۲۴, ۱۴۰۲ ۲
7 ماهپیش
مهر ۰۳, ۱۴۰۳ ۰
همایش ملی زندگی، آثار و شخصیت پژمان بختیاری (شاعر بزرگ معاصر، محقق و مترجم) پژمان بختیاری محقق، مترجم و شاعر نامدار...تیر ۲۸, ۱۴۰۳ ۰
📙کتاب” دشتک بر بلندای تاریخ ” منتشر شد. کتاب “دشتک، بر بلندای تاریخ بختیاری” تالیف «رضا بهرامی دشتکی» پس از سالها...خرداد ۱۹, ۱۴۰۳ ۲۴
معرفی کتاب: این اثر پژوهشی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در فهرست آثار فاخر قرار گرفت و مورد حمایت ویژه واقع گردید…...اردیبهشت ۲۹, ۱۴۰۳ ۸
تاریخ بختیاری از آغاز تاکنون مقدمه: سرزمین ایران از آغاز دوران تاریخی به تدریج شاهد شکل گیری کهن ترین تمدن های بشری بود...اردیبهشت ۲۰, ۱۴۰۳ ۰
پژمان بختیاری در کلام دکتر کزازی دکتر میرجلال الدین کزازی استاد بزرگ زبان و ادبیات پارسی در سخنانی درباره شخصیت شاعر...اردیبهشت ۰۷, ۱۴۰۳ ۲
آثار منظوم و منثور پژمان بختیاری شاعر بزرگ معاصر + نصاویر فهرست کتاب ها و آثار پژمان بختیاری: پژمان بختیاری شاعری...فروردین ۲۹, ۱۴۰۳ ۰
زندگینامه دکتر قیصر امین پور (۱۳۳۸-۱۳۸۶) از شاعران بزرگ معاصر دکتر قیصر امینپور از شاعران بزرگ ایران پس از انقلاب...اسفند ۲۴, ۱۴۰۲ ۲
صفحه پژمان بختیاری ویژه زندگی، اشعار و آثار حسین پژمان بختیاری شاعر بزرگ ایران ■ـ زندگینامه پژمان بختیاری ...اسفند ۱۷, ۱۴۰۲ ۰
در همین کوهستان زنی می زیسته که برابر صد مرد در سرنوشت تاریخ معاصر ما دخیل بوده است. مقصودم «بی بی مریم بختیاری» است…...اسفند ۱۱, ۱۴۰۲ ۲۲
رضا بهرامی نویسنده و پژوهشگر رضا بهرامی دشتکی(نویسنده و پژوهشگر) رضا بهرامی دشتکی نویسنده و پژوهشگر ایرانی اهل دشتک...آذر ۰۳, ۱۴۰۲ ۶
زندگینامه و اشعار حسین پژمان بختیاری شاعر بزرگ معاصر زندگی نامه پژمان بختیاری (۱۳۵۳ـ ۱۲۷۹) حسین پژمان بختیاری،...سرزمین بختیاری در قسمتهای وسیعی از فلات مرکزی و جنوب غربی ایران در میان رشته کوه های زاگرس میانی اغلب در استان های: «چهارمحال بختیاری، خوزستان، اصفهان، لرستان، کهگیلویه بویراحمد» و بخش هایی از استانهای «فارس، بوشهر، مرکزی، ایلام و..» قرار دارد.
علاوه بر آن جمعیت عظیمی از بختیاری ها در تهران، اصفهان، شیراز، اهواز، قم و کرج و.. سکونت دارند و با احتساب سایر اقوام لرتبار گستره وسیع تری پیدا می کند. سرزمین پهناور بختیاری از موقعیت طبیعی و جغرافیایی ویژه ای در قلب ایران زمین برخوردار است.
بزرگترین رودخانه های کشور «زاینده رود»، «رود کارون» و «رود دز» از «زردکوه بختیاری» سرچشمه می گیرند. با طبیعت بکر و زیبا، رودهای خروشان، چشمه ساران زلال، جنگلهای سرسبز و مناطق دیدنی و گردشگری بی نظیر...
با سلام خدمت استاد بزرگوار
مقاله روشن و زیبایی بود تشکر از زحمات و قلمتون.
استاد میشه از مقاله تون تو پایان نامه استفاده کنم
آیا در کتابی یا مجله چاپ شده؟