سرزمیـن ما – کرفس کوهی؛ در معرض خطر

کرفس کوهی؛ در معرض خطر

کرفس کوهی گونه‌ای منحصر بفرد در معرض خطر و نابودی

…متاسفانه در این سالیان طولانی که این گونه های گیاهی در معرض خطر قرار گرفته اند مسئولان استان برای حفظ آنها اقدامات موثری انجام ندادند و برنامه ها و راهکارهای عملی ندارند.

شاید یکی از راهکارهای موثر سپردن حفاظت و درآمد زایی مناطق رویش کرفس به مردم روستاهای همان منطقه است که موجب حفظ گونه و اشتغال زایی نیز می شود و از آن مهمتر فرهنگسازی برای حفظ طبیعت و محیط زیست است..

رویشگاه کرفس کوهی:

استان چهارمحال و بختیاری یکی از رویشگاه‌های اصلی گیاه کرفس کوهی است که به دلیل برداشت غیر اصولی در رویشگاه طبیعی خود در حال انقراض است. گیاهان دارویی بخشی از منابع طبیعی است که قدمتی همپای بشر داشته و یکی از مهم‎ترین منابع تأمین غذایی و دارویی بشر در طول نسل‌ها بوده است.

از نقطه نظر تاریخی، گیاهان اهمیت فراوانی در توسعه جوامع داشته است، برهمین اساس تحقیقات وسیعی برای یافتن فرآورده‎ها و مواد طبیعی دارویی گیاهی در طول تاریخ انجام شده است. ارزش اقتصادی و تجاری این گیاهان فوق‌العاده زیاد است. در بعضی آمارها ارزش تجارت جهانی گیاهان دارویی بالغ بر ۴۳ میلیارد دلار در سال برآورد شده است.

در استان چهارمحال بختیاری به دلیل موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی منطقه گیاهان با ارزش و کمیاب بسیاری یافت می‎شود که می‌توان با سرمایه گذاری بر این بخش علاوه بر صیانت از این گنجینه ارزشمند اشتغالزایی مناسبی را نیز در این بخش فراهم کنیم. گیاه کرفس کوهی یکی از این گیاهان است که در حال حاضر به دلیل کثرت بی‌رویه برداشت در معرض خطر انقراض قرار گرفته است.

کرفس کوهی جز در ایران در هیچ جای دنیا دیده نشده است

رئیس اداره مرتع، اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال بختیاری امروز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در شهرکرد، اظهار کرد: کرفس کوهی با نام علمی kelussia odoratissma mozaff یکی از گونه‌های منحصر به فرد گیاهان دارویی ایران است گونه‌ای از جنس kelussia است.

محمدی افزود: این گیاه که جنبه غذایی و دارویی دارد تنها مختص به برخی مناطق ایران بوده، به طوری که تاکنون وجود این گونه در سایر مناطق در سطح جهان گزارش نشده است.

وی با اشاره به ارزش اقتصادی کرفس کوهی، گفت: ارزش اقتصادی کرفس کوهی در مراحل مختلف رشد متفاوت است و می‌تواند سهم بسزایی در صادرات گیاهان دارویی ایفا کند، بذر کرفس کوهی برخلاف بسیاری از گیاهان دارویی و غیر دارویی نیاز به سپری کردن دوره سرما برای جوانه زدن دارد.

رئیس اداره مرتع، اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به اطلاعات گیاه شناسی این گیاه، خاطرنشان کرد: کرفس کوهی برخلاف اظهار نظر برخی صاحب نظران گیاه شناسی در ایران که آن را گیاهی دو ساله معرفی کردند گیاهی است چند ساله متعلق به خانواده چتریان که ارتفاع آن تا ۲۰۰ سانتی متر نیز می‌‎رسد.

سرآقاسید بهترین رویشگاه کرفس کوهی است

وی تصریح کرد: رویشگاه‌های کرفس در استان چهارمحال بختیاری بیشتر به قطعات کوچکی در ارتفاعات و مراتع واقع در رشته کوه زردکوه (کوهرنگ و بازفت، شیخ علیخان، سرآقا سید)، کوه میلی، منطقه دو آب صمصامی، کوه تارون و شهرستان‌های لردگان و گندمان محدود می‎شود.

محمدی منطقه سرآقاسید را بهترین رویشگاه این گیاه دانست و گفت: تنها منطقه وسیع استان که تحت پوشش این گیاه قرار گرفته در منطقه شیخ علیخان است که حدود سه هکتار مساحت دارد.

وی ادامه داد: بذر این گیاه درشت و صفحه‌ای شکل به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد است. در حال حاضر رویشگاه طبیعی کرفس به قطعات کوچکی در استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویر احمد و لرستان محدود می‎شود، کوه‌های چاله میشان تا کوه‌های دستگرد و بهرام آباد، کوه‌های شاهان، فردان و نیزان در منطقه پشتکوه موگویی که این گیاه در آنها به صورت خیلی تنک و متراکم دیده می‎شود نیز از دیگر رویشگاه‌های این گیاه است.

بذر گیاه کرفس را باید قبل از شروع بارندگی پاییزه کشت کرد

معاون فنی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری نیز در ادامه گفت‌وگو با خبرنگار فارس، اظهار کرد: برای تهیه بذر مناسب باید در زمان کامل شده بذر گیاه در مردادماه اقدام به جمع آوری بذر از پایه‌های قوی‌تر کرده و پس از بوجاری و جدا کردن کاه و کلش آن را در شرایط مناسب تا زمان کشت نگهداری کرد.

وی افزود: این گیاه به سرمادهی نیاز دارد و با توجه به اینکه در منطقه زاگرس مرکزی حداقل به مدت چهار یا پنج ماه در سال دوره یخبندان وجود دارد، این فرآیند به صورت طبیعی انجام می‌شود، بنابراین بذر این گیاه باید در فصل پاییز کشت شود.

معاون فنی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری یادآور شد: بذر کرفس دارای نوعی خواب است که برای شکسته شدن این خواب، بذر احتیاج به سرما دارد و اگر آن را در درجه حرارت بالای هشت درجه سانتی گراد کشت کنیم، هیچگاه سبز نخواهد شد، ولی اگر از ابتدا آن را در درجه حرارت بین یک تا چهار درجه سانتی گراد کشت کنیم جوانه خواهد زد و به رشد خود ادامه می‌دهد.

فرهنگ سازی راهکار اصلی جلوگیری از انقراض کرفس کوهی است

این مسئول، کارشناسی دقیق و فرهنگ سازی در بین جوامع بهره‌بردار را یکی از راهکارهای حفظ و رویشگاه‌های موجود دانست و اذعان کرد: متأسفانه در دهه‌های اخیر به دلیل بهره‌برداری‌های بی رویه، غیرمجاز و نادرست از کرفس کوهی، این گیاه در آستانه انقراض و نابودی قرار گرفته و باعث تشویش افکار بسیاری از متخصصان و دوستداران منابع طبیعی و تنوع زیستی شده است. وی تأکید کرد: برای توسعه رویشگاه‌های گیاه کرفس کوهی ابتدا باید مناطق مستعد و مناسب برای کشت این گونه انتخاب شود.

کرفس کوهی در چهارمحال بختیاری

کرفس کوهی(کلوس) درجه یک برداشت شده از ارتفاعات چهار محال بختیاری با قیمت گزاف فروخته می شود کرفس کوهی با نام محلی “کلوس” یکی از گیاهان مرتعی و بومی ایران است که از ارزشهای ویژه‌ای برخوردار است.

این گیاه دارای ریشه‌ای راست و دوکی شکل است که در قسمت فوقانی آن دارای غده بزرگی است. این غده محل ذخیره مواد غذایی مورد نیاز گاه برای شروع رشد رویشی مجدد گیاه در فصل بعد است. برگهای آن دارای بریدگیهای پنجه‌ای شکل و در قاعده دارای دمبرگ‌های بلند و بدون غلاف است. گلهای کرفس کوهی به صورت چترهای زردرنگ بوده که انشعابات دو تا هشت شعاعی دارد.

اسقبال مردم از یک طرف و همچنین به خاطر اینکه این گیاه از مناطق صعب العبور برداشت و خواص زیادی دارد موجب افزایش قیمت شده است. خشکسالی موجب شده که رویش این گیاه در کوهستان ها کم شده و محل های تولید کننده این گیاه خالی از کرفس باشد. با این روند برداشت سودجویان، ریشه کنی وقاچاق این محصول در سالهای آینده دیگر شاهد کرفس کوهی چهار محال و بختیاری نخواهیم بود.

رویشگاه‌های طبیعی کرفس کوهی بیشتر شامل ارتفاعات و مناطق برفگیر ناحیه زاگرس مرکزی در چهارمحال بختیاری است در حال حاضر رویشگاههای این گونه فقط محدود به مناطق صعب‌العبور و دوردست می‌شود.

رشد این گیاه و زمان رویش آن نیز بستگی به میزان و نوع بارندگی منطقه دارد ودر سالهایی که بارش بیشتر به صورت باران باشد، این گیاه از نیمه اول اسفندماه شروع به رشد می‌کند به خصوص در کوههایی که در جهت شیب جنوبی واقع شده‌اند، رشد کرفس کوهی زودتر و سریع‌تر است.

اما سالهایی که بارش به صورت برف باشد، کرفس کوهی همراه با ذوب برفها رشد رویشی خود را شروع می کند. کرفس کوهی گیاهی است که کاربردهای متنوعی از جمله مصارف غذایی (تهیه ترشی و شور و کنسرو) دارد.

همچنین می‌توان محصول خشک شده این گیاه را بسته‌بندی و به بازار عرضه کرد که در این صورت ارزش اقتصادی آن چند برابر خواهد بود. عمر برگهای گیاه به طور متوسط ۷۵ روز است.

کرفس کوهی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال بختیاری از ثبت گونه گیاهی کرفس کوهی این استان در فهرست آثار ملی خبر داد. مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال بختیاری با بیان اینکه کرفس کوهی گیاهی خودرو می باشد که در صورت آسیب نرسیدن به ریشه آن سالیان سال رویش دارد و ارتفاع آن (ارتفاع گل) به ۱۲۰ و گاهی تا ۲۰۰ سانتی‌متر هم می‌رسد، گفت : دوره رویش آن از هفته آخر اسفند ماه، همزمان با آب شدن برفها، شروع و تا اول خرداد ماه در دامنه کوهستانها در ارتفاعات ادامه دارد.

عسگری سوادجانی گفت: این اداره کل بر آن شد در جهت کمک به حفظ این گونه ارزشمند نسبت به تهیه پرونده آن برای ثبت در فهرست آثار ملی ایران در سال ۹۴ اقدام نمود و نهایتا این اثر پس از طرح و بررسی در جلسه کمیته ملی ثبت و حریم میراث طبیعی در تاریخ ۶/۶/۹۵و به شماره ۳۳۸ به ثبت رسید.

خواص دارویی و غذایی کرفس

یکی از کارشناسان گیاهان دارویی در خصوص ارزش غذایی کرفس گفت: جوامع محلی و عشایری که سالیان طولانی از کرفس کوهی به شکل‌های مختلف استفاده کرده‌اند، معتقد هستند این گیاه دارای اثرات ضد درد، ضدالتهاب، آرام بخش و ضد سرفه است.

اثرات ضدالتهابی، ضد ویروس، ضد دیابت و ضد سم بوده که به طور عمده در بذر ساقه و گل آذین گیاه تجمع می‌یابند. همچنین از کرفس جهت درمان برخی از دردها و بیماری ها مانند کاهش فشار خون، روماتیسم، تمیز کردن مجاری ادرار استفاده می شود… خشک شده کرفس فقط تا شش ماه ارزش غذایی دارد

کرفس پرورشی نیز همه خواص کرفس کوهی را دارد و از این نظر با کرفس کوهی چندان تفاوتی ندارد. مصرف کرفس برای بیماران کلیوی، کبدی، زنان حامله و بیماران صرع مضر است.

***

دوشنبه/// گرم کردن مجدد برخی مواد غذایی چه بلایی سر محتویات داخلی آن می آورد+اینفوگرافی