سرزمیـن ما – آرايش نيروهاي سياسي در آستانه انتخابات

آرایش نیروهای سیاسی در آستانه انتخابات

اردیبهشت ۱۳, ۱۳۹۶ سرزمین ما انتقادی و اجتماعی, موضوعات سایت ۰

آرایش نیروهای سیاسی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و سناریوهای فرارو ….اردیبهشت ۱۳۹۶

مقدمه:
انتخابات ریاست جمهوری در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران نسبت به سایر انتخابات ها از اهمیت و جایگاه والاتری برخوردار است .به دلیل همین اهمیت، نیروهای سیاسی تمام توان خود را جهت رسیدن به اهداف مورد نظر به کار می گیرند. لذا با فرارسیدن مقاطع انتخاباتی در ایران و مطرح شدن نام نامزد ها و همزمان با فعال تر شدن احزاب و گروه های سیاسی و با شکل گیری و پیدایش احزاب و ائتلاف های جدید که عموما عمری کوتاه و مقطعی دارند بحث درباره آرایش نیروهای سیاسی بالا می گیرد و تحلیگران از دیدگاه های مختلف و با معیار های متفاوت به این موضوع می پردازند.

البته به دلیل ویژگی های خاص ساختار سیاسی، تعدد مراکز تاثیر گذار بر کنش های سیاسی، نحوه توزیع قدرت در جامعه، غلبه فردگرایی بر فعالیت تشکیلاتی، ضعف نظام تحزب و ضعف جامعه مدنی در ایران با نوعی آشفتگی و سردرگمی در این حوزه روبرو بوده و معیار های سیالی جهت تحلیل آرایش نیروهای سیاسی به کار گرفته می شود. بنابراین در مقاطعی برخی ار نیروهای سیاسی نادیده گرفته شده و یا ارزیابی مطابق با واقع از آنها صورت نمی گیرد.

به طور خلاصه می توان گفت از ابتدای انقلاب تاکنون ما با معیار های مختلفی چون اسلام گرایان و غیر مذهبی ها، چپ و راست، اصلاح طلب و محافظه کار، تندرو و میانه رو، و اصولگرا و اصلاح طلب روبرو هستیم هرکدام از این معیار ها که با توجه به مقطع زمانی تحلیل، ارائه شده اند، ممکن است در فهم طیف بندی های سیاسی موثر باشند لیکن برای تبیین آرایش سیاسی در انتخابات کافی نیستند. برای نمونه رئیس جمهور فعلی که دارای پایگاه راست و سابقه فعالیت طولانی در این طیف است در راس جریان مخالف همین طیف قرار می گیرد و یا با چرخش های بنیادین برخی از مهمترین نیرو های سیاسی نظیر هاشمی رفسنجانی، ناطق نوری و…. در انتخابات های مختلف روبرو هستیم . این امر ضمن تایید این آشفتگی، بر انتخابات به عنوان معیاری مهم در صف بندی های سیاسی صحه می گذارد. از این رو خود انتخابات نیز در هر دوره ای آرایش سیاسی جدیدی از نیرو های سیاسی شکل می دهد از همین جهت آغازگاه تحلیل خود را انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ انتخاب کرده و از این زمان به بعد به تبیین آرایش سیاسی نیروهای سیاسی در آستانه انتخابات ۱۳۹۶ می نشینیم.

زمینه های شکل گیری آرایش نیرو های سیاسی در انتخابات فرارو
آرایش نیروهای سیاسی در انتخابات سال۱۳۸۸ پی آیند آرایش تعارض آمیز نیروهای سیاسی در مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۴ بود و خود معیار جدیدی را برای آرایش نیروهای سیاسی مطرح و با شکل دهی به رفتار و کنش سیاسی بازیگران سیاسی دوگانه سازی جدیدی مطرح ، و همه نیروهای مخالف وضع موجود را در برابر نیروهای موافق وضع موجود قرار داد. پس از این انتخابات نیز آرایش نیروهای سیاسی متمایز و با تغیراتی در انتخابات سال ۱۳۹۲ آشکار شد. انتخاباتی که روحانی راکه پایی در طیف راست سنتی داشت، محور و مدار نیروهای اصلاح طلب اعتدال گرا قرار داد. اصولگرایان نیز با کاندیدا های متکثر در آن سوی خط ، صف کشیدند. این رقابت سرانجام با اتخاذ استراتژی بهینه از سوی اصلاح طلبان اعتدال گرا، سبب بر هم زدن بازی سازی جریان رقیب و منجر به پیروزی حسن روحانی شد. اما ائتلاف مزبور هم در عرصه نظری و هم در عرصه عملی تناقضاتی را به همراه آورد .

این اختلافات نظری و عملی از فردای به قدرت رسیدن حسن روحانی شروع و تاکنون ادامه یافته است و به نظر می رسد در آستانه دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری مرزبندی جدیدی را مطرح و آرایش نیروهای سیاسی را در این انتخابات شکل داده است. که پیش از پرداختن به آن می بایست به تحلیل زمینه های این شکل گیری پرداخت.

۱ـ در جبهه اصلاح طلبان اعتدال گرا راست سنتی در کنار چپ مدرن قرار گرفته و کارگزاران سازندگی همپای برخی اصولگرایان به نام، برای پیروزی حسن روحانی به فعالیت پرداخته و کنش های سیاسی معطوف به هدف واحدی را شکل داده بودند . اما این تناقضات ساختاری اندک اندک خود را نشان داد و پس از تصویب برجام هیاتی آشکار یافت . حسن روحانی که پیروزی خود را مدیون طیف تحول خواه و افرادی چون خاتمی و هاشمی می دانست با فاصله گیری از پایگاه سنتی خود به این طیف نزدیک تر شد و تقریبا آخرین رشته های الفت خود را با آن طیف از هم گسیخت و در این سو نیز کم کم راست سنتی به انتقاد از سیاست های دولت در دو حوزه اقتصادی و سیاسی و سیاست خارجی پرداخت و فاصله خود را با وی بیشتر کرد.

۲ـ دولت روحانی که با دو شعار عمده رفع تحریم ها و حل مشکلات اقتصادی به میدان آمده بود عملا نتوانست پاسخ مقبولی به این مطالبات دهد. در حوزه سیاست خارجی و با تصویب برجام نیز اگرچه فضای تنفسی برای ایران پدید آمد، اما پاسخگوی مطالبات مردم نبود و از سوی دیگر در حوزه اقتصادی اگرچه دولت توانست متغیرهایی چون تورم را کاهش دهد اما متغیرهای دیگری چون بحران تولید، اشتغال، رکود و… این دستاورد دولت را تحت الشعاع قرار داد.

۳ـ فوت آیت الله هاشمی رفسنجانی نیز به لحاظ جایگاه حاکمیتی و مردمی وی و نیز نقش پر اهمیتی که در بازیگردانی سیاسی و ترسیم قواعد بازی سیاسی و توانایی بسیج سیاسی نیرومند و نیز ایجاد توازن سیاسی داشت، عزم اصلاح طلبان اعتدال گرا را سست و انگیزه اصولگرایان را برای به دست‌آوردن قدرت بیشتر کرد.

۴ـ کاهش مشارکت مولفه ای است که اصولگرایان در معادلات خود جایگاه ویژه ای برای آن باز کرده اند.لذا این عوامل در پیوند با هم، اصولگرایان را به این نقطه سوق داده است تا با انگیزه بیشتر و با گذر استراتژیک از پارادایم احمدی نژاد که سبب اختلافات اساسی در اردوگاه اصولگرایان شده بود، اختلافات درونی خود را به حداقل رسانده و با حرکت به سوی اجماع بر سریک کاندیدا بیش از پیش به تغیر دولت روحانی بیندیشند.

آرایش نیروهای سیاسی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و سناریوهای فرارو
با توجه به شرایط زمینه ای ما با”آرایش دوقطبی منعطف” در انتخابات روبرو هستیم البته اگر چه نمی توان از افراد مستقل از جریان های دوگانه سیاسی به عنوان یک قطب نام برد. اما تجربه دو دوره انتخابات ریاست جمهوری اخیر نشان می دهد که افراد مستقل توانسته اند میزان قابل توجهی ازآرا را به خود اختصاص دهند لذا در تدوین سناریو ها و فرآیند نهایی تحلیل می بایست به این متغیر توجه نمود بنابراین ما با رقابت دوقطبی منعطف (و نه متصلب در انتخابات ۱۳۸۸ ) روبرو هستیم .این آرایش شامل رقابت دو جریان عمده و نیز افراد مستقل است.

با این نوع آرایش سیاسی در شرایط کنونی حداقل سه سناریو متصور است:

۱ـ پیروزی حسن روحانی در دور اول: این پیروزی به متغیرهای مختلفی چون ایجاد شور انتخاباتی، دو قطبی شدن و مشارکت حداکثری، به اجماع نرسیدن طیف اصول گرا، ورود قطب سوم در انتخابات (مانند تایید صلاحیت بقایی) اجماع اصلاح طلبان اعتدال گرا بر نامزد واحد و…. بستگی خواهد داشت که به نظر می رسد جامعه کنونی ما با فقدان این متغیر ها روبرو است.

۲ـ پیروزی کاندیدای واحد اصولگرایان: اصولگرایان حتی اگر در این انتخابات به اجماع برسند با فرض یک مشارکت ۵۸ درصد به بالا احتمال پیروزی آنها در مرحله اول، اندک است.

۳ـ رسیدن انتخابات به مرحله دوم: سناریو دیگر رسیدن انتخابات به مرحله دوم باشد با توجه به شرایطی که عنوان شد و نیز حضور افراد مستقل و اختصاص درصدی از آرا به خود، هیچ کدام از کاندیداهای موجود نتوانند در مرحله اول به اکثریت مطلق دست یابند که این سناریو یک احتمال است..

بهرامی دشتکی ـ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۶

***

مطالب مرتبط:

مهره ای که از قبل سوخته بود!

انتخابات ریاست جمهوری و کاندیداها

پیروز انتخابات کدامیک؟

احمدی نژاد دست به انتحار زده/واکنش ها

آرایش سیاسی نیروها و سناریوها

bigtheme